Title: Zanger/ Acteur Tom Waits - Intiem - Source: Panorama/ De Post Magazine #45 (Belgium), by Wim Swinnen. Photography by Stills. Thanks to Dirk van Audenrode for donating scans Date: October 30, 1992 (telephone interview) Keywords: Bone Machine, Conundrum, Keith Richards, Francis Coppola, Jim Jarmusch, Alice Magazine front cover: Photo credit by: Stills

Accompanying picture

Photography by: Stills. Special thanks to Dirk van Audenrode from Belgium for donating scans

Zanger/ Acteur Tom Waits - Intiem -

' Ik ben een freak die afval verkoopt'

Hij zingt alsof hij niet meer heeft geslapen sinds hij de kost verdiende als pizzabakker. En met zijn bloedstollende CD 'Bone Machine' zal hij wel alweer geen verkooprecords verbrijzelen. "Ik heb alleen maar wat rommel in de aanbieding" zegt Tom Waits tegen verslaggever Wim Swinnen.

Tom Waits (84, hij heeft dubbel zo snel geleefd als de normale sterveling) wordt mateloos bewonderd door U2, Elvis Costello en The Pogues. Menig Amerikaanse kunstenaar geeft grif toe door hem te zijn be�nvloed. Voorts mag Waits er prat op gaan een van de weinige rockzangers te zijn die een succesvolle acteercarri�re wist uit te bouwen. Hij maakte soundtracks, componeerde de muziek voor (post-)moderne opera's, verhief kroeglopen tot een kunst. Maar voor alles ziet bij zichzelf als een verhalenverteller. "Om een goed liedjesschrijver te zijn, moet je iets weg hebben van een priv�-detective, aldus Waits. 'Ik wil altijd alles weten: of er kauwgom onder die tafel zat, hoeveel sigaretten er in de asbak lagen - van die kleine dingen."

Ontegenzeggelijk ge�nspireerd door beatnik-auteur Jack 'On the Road' Kerouac, borstelt hij bij voorkeur het leven aan de zelfkant. Zijn songs worden bevolkt door losers, dronkaards en verschoppelingen. Het nachtleven in de grootstad, desolate snelwegen en goedkope eettenten vormen steevast het decor. Teneinde zich helemaal te kunnen inleven in het tragi-romantische bestaan van zijn personages, woonde hij zeven jaar lang in het beruchte Tropicana Motel in Los Angeles, en mengde hij zich in het plaatselijke kroeg- en straatleven. Gedesillusioneerde hoeren, cynische alcoholisten en onfortuinlijke kruimeldieven kruisten zijn pad. Later belandden ze onvermijdelijk op zijn elpees.

Onder het bedrieglijk luchthartige motto 'You can buy me a drink and I tell you what I've seen' (Bied me een drankje aan, en ik vertel ik je mijn verhaal) portretteert hij op een vlijmscherpe manier Amerika als het land der gebroken dromen. Uit zijn songteksten blijkt hoe zwaar de mythe van de onbegrensde mogelijkheden drukt op mensen zonder geld of geluk. Als zanger profileerde hij zich aanvankelijk zonder de minste schroom als de blanke Louis Armstrong. In tegenstelling tot zowat alle andere singers/songwriters van zijn generatie lagen zijn muzikale wortels niet bij Bob Dylan. Hij hield meer van jazz, soul en de Amerikaanse musicaltraditie. In zijn eerste (zelfgeschreven) persbericht noemde hij zijn muzikale invloeden bij naam: Frank Sinatra, Thelonious Monk, Randy Newman, George Gershwin, Ray Charles, Irving Berlin. Geen wonder dat zijn muziek anders klonk dan die van zijn tijdgenoten.

Thomas Alan Waits, naar eigen zeggen geboren op de achterbank van een taxi 'terwijl de meter nog liep", groeide op met Mexicaanse muziek. Zijn vader, een leraar Spaans, verbood hem naar de gewone radio te luisteren. " Ik kom uit een typisch middenklasgezin, en wilde daar zo snel mogelijk vandaan', zegt hij. 'Mijn ouders zijn gescheiden toen ik 10 jaar was, Vader is ongeveer drie keer getrouwd, en uiteindelijk is ook moeder hertrouwd. Meteen priv�-detective. Ik voelde me dikwijls eenzaam thuis, ook al waren er altijd drie vrouwen in de buurt: mijn moeder en mijn twee zussen, "

Als tiener raakte hij helemaal in de ban van Jack Kerouac. Hij kocht een oude Chevrolet met de afmetingen van een vliegdekschip, doorkruiste de Verenigde Staten van kust tot kust, en veranderde vaker van baantje dan van ondergoed.

Een greep uit de lange lijst: bordenwasser, pizzabakker, brandweerman, carwash-bediende, ijsventer, fabrieksarbeider, barman... Waits: `En ik heb ooit ook eens in een juwelenzaak gewerkt. Toen ik ermee stopte, nam ik een gouden horloge mee, Ik ging ervan uit dat ik er toch geen zou krijgen, want ik was pas zes maanden in dienst. `

Ondertussen begon Waits ook aan zijn muzikale carri�re te timmeren. Hij trad op in bescheiden folk- en jazzclubs in San Diego, maar verhuisde al snel naar Los Angeles, waar hij werd ontdekt door Herb Cohen, de toenmalige manager van onder anderen Frank Zappa en Alice Cooper. In 1973 werd zowel Greetings from Ashbury Park N.J., de eerste elpee van Bruce Springsteen, als Closing Time, het langspeeldebuut van Tom Waits, op de mensheid losgelaten. Critici vroegen zich in alle ernst af wie van beiden de volgende superster zou worden. De verkoop van Closing Time beperkte zich tot de familiekring, maar de Waits-songs werden gecoverd bij de vleet. The Eagles bijvoorbeeld namen, tot afgrijzen van de auteur/componist, een slaapverwekkende versie op van Ol' 55. "Ik hou niet van The Eagles", liet hij zich destijds ontvallen. `Ze zijn even boeiend als verf zien opdrogen. Hun elpees zijn alleen goed om het stof van je draaitafel te houden."

Na een half dozijn niet bijster opzienbarende elpees zette Waits begin jaren tachtig een punt achter zijn beatnik-periode. Hij zwoegde twee jaar aan de soundtrack van de Coppola-film One from the Heart. "Een ervaring die me het meest voldoening schonk sinds het begin van mijn carri�re. Ik was een zeer ongedisciplineerd songschrijver tot ik met Coppola in zee ging. Voordien was het maken van liedjes iets wat ik deed als ik had gedronken. Ik was er absoluut niet zeker van of ik het ook als vakman zou aankunnen. Maar Francis is zeer muzikaal, en tevens een van de meest warme, openhartige, kwetsbare, gekke en fantasierijke mensen die ik ooit heb ontmoet. Hij gaf me een kantoor met een piano �n uitzicht op het aanpalende benzinestation! Ik stond 's ochtends op, schoor me, trok een pak aan, en ging aan de slag... "

Zijn uitermate romantische filmsongs leverden Waits een Oscarnominatie op, maar One from the Heart was bepaald geen kassucces. Even later kreeg de zanger opnieuw een tegenslag te verwerken. De platenfirrna Asylum weigerde zijn nieuwe elpee uit te brengen omdat bij niet commercieel genoeg werd geacht. Waits: 'Bij die firma lieten ze mijn naam graag vallen voor het prestige. Maar als het erop aankwam, bleek dat ze niet zoveel vertrouwen in mij hadden."

Chris Blackwell die als platenbaas van Island onder meer Bob Marley en U2 lanceerde, moest maar ��n keer naar de opnamen voor Swordfishtrombones luisteren om te concluderen dat het een meesterwerk betrof. Nopens de bizarre titel van deze eigenzinnige, veel gelaagde en verrassend experimentele plaat, verklaart onze held schertsend: "Swordfishtrombones is ofwel een muziekinstrument met een geurtje, ofwel een vis die veel lawaai maakt."

Naarmate Waits' muziek in de loop der jaren minder voorspelbaar werd, klonken zijn teksten steeds pessimistischer. Op zijn jongste twee platen lijken de personages in de liedjes hulpelozer dan ooit. De titelheld van Frank's wild Years (1987) droomt tegen beter weten in van succesen in New York, maar als hij na jaren van frustratie eindelijk op Times Square staat, is hij straatarm en kan hij niet meer zingen van de tuberculose. Op de huiveringwekkende nieuwe CD Bone Machine worden wanhopige monologen van mensen zonder enig toekomstperspectief afgewisseld met apocalyptische visioenen die het bloed in je aderen doen stollen. Qua instrumentatie gaat het er niet minder ijselijk toe: Je plaat lijkt wel opgenomen in het knekelhuis. Waits: "Ik had Bone Machine al gedeeltelijk in mijn hoofd toen ik naar de studio ging. Maar toen we aan het opnemen waren, kwamen we in tijdnood. Daarom besloot ik om de rest van de plaat thuis op te nemen, meer bepaald in een schuur. Ik ben op zoek gegaan naar nieuwe geluiden, naar voorwerpen die vreemd klonken als je erop sloeg."

- Je vond zelfs een nieuw instrument uit: de conundrum.

Waits: Ja, maar veel stelt dat ding niet voor. Het heeft wat weg van een Chinees folterinstrument, haha! Het is een groot ijzeren kruis waaraan allerlei metalen voorwerpen hangen: stukken schroot en zo. Ik ben een verwoed verzamelaar van dat soort afval. Als ik het op straat zie liggen, sleep ik het mee naar huis. In feite ben ik een freak die rotzooi afspoelt en het vervolgens probeert te verkopen.

- Je werkt blijkbaar graag samen met andere freaks, zoals Rolling Stones-gitarist Keith Richards, met wie je het nummer 'That Feeling' hebt gemaakt. En met de prettig geschifte basvirtuoos Les Claypool van het Californische funkmetaltrio Primus.

Waits: Keith Richards is een zigeuner. Wist je dat hij buitengewoon sterke armen heeft? Ik heb nog nooit een man met sterkere armen ontmoet. Ongelooflijk! Keith en ik kennen elkaar al een hele tijd. We zijn vrienden. Het was logisch dat we vroeg of laat iets samen zouden doen. Les Claypool is een ander geval. Hij is een visser. Een echte! Ik heb meegedaan op de vorige CD van Primus. Het was tijd voor een wederdienst.

- Hoe zou de de samenwerking met je vrouw Kathleen, die meetekende voor acht nummers op 'Bone Machine', omschrijven?

Waits: Ik graaf een put, zij vult die. Wij zijn nogal complementair.

- Jazz is kennelijk nog altijd een belangrijke invloed voor jou?

Waits: Klopt. Maar wat is jazz? Vandaag de dag is dat rap en hip hop. Daarin wordt teruggegrepen naar de Afrikaanse muziek die door de slaven in Amerika werd geirnporteerd. Ik luister tegenwoordig vaak naar hip hop-platen. Public Enemy is een van mijn favoriete groepen. Ik hou zelfs van de Beastie Boys! Als ik een zwarte tiener was, zou Ice-T ongetwijfeld mijn voorbeeld zijn. Hij is intelligent heeft een duidelijke visie op maatschappelijke misstanden, neemt de verantwoordelijkheid op zich, steekt zijn nek uit. Daar heb ik bewondering voor. Wat de controverse rond Cop Killer betreft, vind ik dat iedere artiest het recht heeft te zeggen wat hij nodig acht, maar anderzijds hebben anderen evenveel recht om te zeggen dat bij over de schreef is gegaan. Wat Ice-T doet, zou ik in elk geval niet kunnen. Ik ben te weinig op de hoogte van de hele situatie.

- Voor wie ga je stemmen: Clinton of Bush?

Waits: Ik weet het nog niet. Wat dit land nodig heeft... Ach, ik weet het �cht niet. Gaat het nu beter of slechter met de mensheid? Het is mij een raadsel. Fundamenteel lijkt de mens niet te veranderen, h�.

- Wat inspireert je, behalve jazz en hip hop?

Waits: Luisteren naar de radio die afgestemd is tussen twee zenders. Of een symfonisch orkest waarvan de muzikanten bezig zijn hun instrumenten te stemmen. Ik hou van die momenten van anticipatie. Spannend!

- De jacht is mooier dan de vangst, zegt de Nederlandse rockgroep Tr�ckener Kecks?

Waits: Kan ik in komen. Ken je dat kinderspelletje Scavenge Hunt (Afvaljacht; red.)? Je wordt erop uit gestuurd met de opdracht een aantal gekke voorwerpen te verzamelen: een lege wijnfles, een spiegelscherf, een linkerschoen... Het is een geweldig spel. Als kind was ik er al gek op. En ik speel het nog altijd even graag.

- Waarom ben je weggegaan uit Los Angeles?

Waits: Omdat ik te dikwijls door de politie werd gearresteerd wegens rijden onder invloed. Nee, LA. is ok�. Het is een smeltkroes van culturen. Op de school waar mijn pa lesgeeft, zijn er 37 nationaliteiten en worden tien verschillende talen gesproken. Los Angeles is een microkosmos, en dat is positief. Maar economisch bekeken is een deel van de stad er beroerd aan toe.

- Waar woon je nu?

Waits (ontwijkend): In de streek waar ik woon, zijn verschillende dorpjes met heel gekke namen. De inwoners kweken spinnen en van de webben maken ze cocktailjurken voor rijke dames in Beverly Hills. Je moet iets doen om in leven te blijven, nietwaar? Het probleem is dat de spinnen elkaar beginnen te verslinden. De dorpjes zijn in een diepe crisis gedompeld,

- Wat probeer je nu te vertellen met deze parabel?

Waits: Dat ik de hoorn op de haak zou hebben gegooid als je niet helemaal van Belgi� uit belde. Ik hou niet zo van nieuwsgierigheid; niemand steekt zijn neus in mijn priv�-leven.

- Ik wilde gewoon even peilen naar de invloed van je nieuwe woonomgeving op je werk als songschrijver en muzikant.

Waits: Ik woon hier nog niet lang genoeg om dat te kunnen analyseren. Ik ben hier nog een vreemdeling. De Duistere Vreemdeling, haha!

- Als acteur en filmcomponist heb je al vier keer met Francis Coppola gewerkt, voor het laatst in 'Bram Stoker's Dracula'. Je bent naar verluidt een groot liefhebber van horrorfilms.

Waits: Ja, jij niet soms? Ik heb pas een aantal fragmenten gezien van Bram Stoker's Dracula, en ik kan je verzekeren dat het een geweldige film wordt. Een geheid succes! Ik heb niet zo'n grote rol in die film, maar ik heb me uitstekend vermaakt. Werken met Coppola is altijd een avontuur. Hij is iemand die graag heeft dat de dingen nogal stormachtig verlopen. Jim Jarmusch (in wiens film 'Down by Law' een grootse Waits de hoofdrol vertolkte; red.) is een heel ander type: hij is de humor in persoon. Onlangs heb ik de soundtrack gecomponeerd van Night on Earth, de nieuwe film van Jarmusch. De tijd was beperkt: ik kreeg maar drie dagen om de klus te klaren. Toch vind ik het leuk werken als men je beperkingen oplegt. Weinig mensen beseffen hoe leerzaam zoiets kan zijn. Op dit ogenblik ben ik bezig aan de opera Alice in Wonderland, naar het boek van Lewis Caroll, en dat is andere koek. Daarmee heb ik me een enorme verantwoordelijkheid en een hoop werk op de hals gehaald. Maar ik doe het dolgraag; anders zou ik er nooit aan beginnen. Ik moet trouwens stoppen met dit interview. Eigenlijk zou ik aan Alice in Wonderland moeten werken, in plaats van met jou te praten. We moeten dit gesprek echt be�indigen of ik word helemaal gek.

- Alles liever dan d�t op mijn geweten te hebben.

Tekst: Wim Swinnen

Notes:

N/A