Accompanying pictures

Also printed in the "Tales From The Underground 2" booklet. Date: 1986/ 1987. Credits: Photography by Howard Rosenberg

Waitsland En Andere Korte Verhalen

"Er zijn nog plaatsen waar de gieren biljart spelen met je ogen"

Een vervallen bar in East LA, groezelig en verlaten." Zit jij op Tom te wachten?" vraagt de Chinese barman. "Hij komt zo meteen."

De barman heet Leon en lijkt zo weggelopen uit een song van Tom Waits (waarin Charlie Chan door zijn jongere broer stomdronken uit de goot wordt opgeraapt, samen met hem zes keer naar "Pinnochio" kijkt en een vermiste persoon terugvindt). Leon vertelt me dat Tom hier vaak komt drinken. Hij staat voortdurend zijn toog schoon te vegen. Het kan hem blijkbaar niet veel schelen of dat de klanten binnenlokt dan wel buitenhoudt. Ik vroeg de baardige mandarijn of hij me niet wat over Waits kon vertellen, een of andere anekdote die straks nog van pas zou kunnen komen. Ik zag sterretjes in zijn ogen. Hij wilde mij iets onthullen, iets geheimzinnigs en duisters. Maar toen het bijna zover was, zwaaide plotseling de deur open...

Hij kwam hinkend naar binnen. Niet echt hinkend, maar moeizaam lopend, alsof er te veel stijfsel in zijn jeans zat. Alsof zijn knie�n verbeend waren door een in Zuid-Borneo opgelopen exotische ziekte. Hij zag er bleek en afgepeigerd uit, maar toch maakten zijn gladgeschoren kin en zijn wakkere ogen een frisse indruk. Hij ging in een lege hoek zitten en werd onmiddellijk ��n met de omgeving - het behangpapier met nicotinevlekken, de afschilferende stuccopilaren, het gebarsten plafond. Hij sprak zoals hij zong - een onvervalste Black & Dekker bariton.

"Jij zit op de plaats waar Jane Mansfield vroeger altijd zat", mijmerde hij, wachtend op zijn bier. "In de goeie ouwe tijd kwamen ze hier allemaal. Het was the place to be."

Ik had dit verhaal natuurlijk al weken van tevoren gepland, lang voordat ik het hoofdpersonage ontmoette. Maar nu gebeurde het allemaal werkelijk. Mijn verbeelding kon rustig insluimeren terwijl ik naar de film ging.

"Wild Years"

Vorig jaar voerde Waits een toneelstuk op in het Steppenwolf Theatre te Chicago: "Frank's Wild Years". Het stuk, dat Waits samen met zijn vrouw schreef, beschrijft Franks odyssee van zwerver tot ster en van ster tot zwerver. Waits speelde (en zong) zelf de hoofdrol. De voorbereiding verliep overigens niet zonder moeilijkheden. Tien dagen voor de premi�re moesten ze de regisseur ontslaan en het decor afbreken. En tijdens de premi�re begon een van de hoofdrolspeelsters van haar tekst af te wijken en vrij te associ�ren "in het pretpark van haar eigen verbeelding". Waits moest voor een volle zaal beginnen improviseren om het stuk alsnog te redden. Hij heeft de songs van het stuk nu opgenomen op zijn nieuwe elpee - een theatrale interpretatie van de muziek of vice versa. De songs werden volledig herschreven maar de essentie van het stuk bleef bewaard.

Tom Waits: "Ik heb geprobeerd iets van het verhaal, van het verloop van het toneelstuk op de plaat weer te geven. Daarom heb ik de songs hier en daar opengesneden en er fragmenten van het stuk tussengevoegd. Een tamelijk kannibalistische werkwijze. Toch hoop ik dat de songs op een of andere manier aan elkaar hangen - zoals kippen bij de slager.

"Ik zou wel op tournee willen gaan met het stuk, maar daar komt heel wat bij kijken. Het is bijna onmogelijk om het decor en al de rekwisieten na iedere voorstelling te versjouwen. Ik heb nu eerst een reeks optredens gepland met een band die veel weg heeft van een Cubaanse nachtmerrie.

"Het is vreemd, je schrijft iets in een donkere kamer en dan vragen ze je naar vijftig steden te gaan en in iedere stad te herhalen wat je die nacht geschreven hebt. Je wordt wel voorzichtig met wat je schrijft op die manier.

"De vertelkunst is een heel oude culturele traditie. In Soedan zijn er nog steeds professionele vertellers die van markt tot markt trekken en zo hun brood verdienen. Ook hier bij ons in de rechtbanken is het nog steeds de beste verteller die de zaak wint.

"Op tournee gaan is een zwaar karwei. Je doet iedere avond ongeveer dezelfde show en toch word je voortdurend met nieuwe inconsistenties geconfronteerd. Daar krijg ik iets van. Het is zoiets als diamantslijpen in een open bestelwagen. Het maakt me ongenietbaar. "

Volgens geruchten die ons vanuit de studio bereiken is Waits niet ongenietbaar maar bijzonder veeleisend.

"Ja, dat klopt wel in zekere mate. Als je aan iets werkt waar iedereen zich bij betrokken voelt, lijkt het net een ontdekkingstocht. Het is "Dr. Livingstone I presume" en niet "Mijne Heren, U wordt morgenvroeg om 9.30 gekamd en geschoren aan de ingang verwacht". Al wat ik vraag is een zeker engagement in de ontdekking. Ooops. " Waits ontdekt een afgebroken stuk zithoek in zijn hand. "Oh dear, wat zou Jane nu zeggen?" "Oh dear, mijn stoet begeeft het" waarschijnlijk. "Wat een vrouw!" Hij heeft een klein notitieboekje op zak waarin andere recente ontdekkingen staan. Onder de namen bevinden zich die van Ted Hughes "Crow", John McCormick, Brave Combo, Gene MacDaniels, Irma Thomas, Mahalia Jackson, Brunello Del Montochino ("Hij doet iets met slangen en aanstekers"), en Augustina Lowra ("Een soort van Mexicaanse Chopin").

"Je zoekt gewoon naar iets dat je herkent. Als je het herkent, moet er wel iets van jezelf in terug te vinden zijn ook. Het ritueel van muziek is zoals slangenbezwering. Je moet goed opletten dat je de vlinder zijn vleugels niet uitrukt. Je kan iets bezitten dat niet echt van jouw is. Je kan de leiding over iets hebben waar je eigenlijk helemaal geen controle over hebt. "

Waitsland

"Frank's Wild Years" volgt hetzelfde slangenspoor als "Swordfish Trombones" en "Rain Dogs", maar beweegt in nog intensere surre�le sferen, waarin dromen van onschuld in tastbare nachtmerries veranderen en een spoor van melancholie achterlaten. Het heeft nog het meest weg van een Jack Daniels aangelengd met nitroglycerinecocktail.

"De platen verschillen van elkaar, maar ze lijken ook op elkaar. Ze vullen elkaar aan." Hij pauseert en leunt voorover om extra gewicht te geven aan wat komen gaat. "Deze songs zijn allemaal van mij. Al de andere zijn van twee kerels in de Bronx." "Pardon?" "Ik zal het daar maar bij laten." "Waarbij?" "Bij Stromboli. De andere songs zijn van Stromboli." De eigenaar van het rariteitenkraam waar "Pinocchio" in moest werken? "Uh huh." De deur klapt dicht, de rimpels, zitten vol raadsels. Waits' helden komen uit wat meestal beschouwd werd als de wegwerpklasse, als het kanonnevlees. "Wie is het vlees van dat kanon?" Jane Mansfield geheime minnaar.

Deze mensen worden net zo als colablikjes als recycleerbaar beschouwd. In het onverbiddelijke licht van het Amerikaans consumptielandschap zijn zij de waardeloze neveneffecten van een uitbundige economie, maar in de avondschemering van het Waitsland schitteren zij met de individualiteit die eigen is aan de buitenstaander.

"We eindigen allemaal als rotzooi onder de grond. Ik wacht al lang op het ogenblik dat de wereld zal steigeren en ons allemaal van zijn korst zal werpen. Ik geloof echt dat het een levend ding is, maar het spel is niet gedaan voordat "the flat lady sings". Zolang je iemand niet echt goed kent, kan je niet weten wat hij/zij verloren of gevonden, of afgewezen, of omhelsd heeft. Ik hou mij bezig met de dingen die ik zie. Ik breek ze af, ontmantel ze en zet ze dan weer in elkaar.

"Als je naar iets op zoek gaat, kom je vaak terug met iets helemaal anders dan wat je zocht. Ik tracht de mysteries van het leven te doorgronden, maar meestal blijven het mysteries. Ik ontdek wel veel door de verkeerde weg in te slaan en te verdwalen. Ik ben graag gedisori�nteerd.

"Ik leef voor het avontuur en om de weeklachten der vrouwen aan te horen. Ik geloof in mijn eigen mythologie. Ik verkies in een door mijzelf geschapen land te leven. "

In dit land kan de tijd getelescopeerd, omgekeerd, ontwricht, gefolterd en hersteld worden. Waits is achteruit gegaan om vooruit te gaan en gebruikt blues, samba, rumba, reuzenrad cha-cha-cha, spaghettiwesterns en gospels om een sfeer van weelderige decadentie en tragische glamour op te roepen. Zijn bronnen liggen meer dan ooit mijlenver uit elkaar, maar zijn muziek is er alleen maar intiemer door geworden.

"Ik vind niet dat het iets nostalgisch heeft", antwoordt hij en steekt een zoveelste sigaret op. Maar Frank graaft wel degelijk in het verleden en diept er een myriade van geesten uit op.

"Als een geest in je binnendringt, weet je wat je dan moet doen?" Ik zou het niet weten, nee. "In je broek pissen." Bedankt voor de tip. "Vergeet niet dat IK het je gezegd heb. Het kan je nog van pas komen. Geesten houden er niet van dat je in je broek plast. "Ligt het soms aan de urine?" Zou je dit nu eens aux s�rieux willen nemen?!" Ik beloof het. LA lijkt op een obese veertiger die met opengespreide armen en benen op een leren waterbed ligt. Ik was net van de teennagel naar de linker okselholte gereden - verstijfd van schrik. Sinds eind juni is er iedere dag minstens ��n schietpartij op de freeway geweest, de maniakken zitten overal. Nu zijn we alleen, veilig, en ik ben bereid alles te geloven.

"Dat is de stress van het moderne stadsleven. Ik heb al wel een paar schimmen gezien. Ze zijn net als dolfijnen - ze komen naar de oppervlakte en duiken weer naar de diepte. Zoals een naald bij het breien. Als kind zag ik ooit een Spaans galjoen met voltallige bemanning. Het lag voor de kust van Mexico en niemand zag het behalve ik. Het kwam gevaarlijk dichtbij en verdween toen in een mistbank.

"Toen ik op een nacht verloren was gereden, zag ik een krijger te paard. Ik was de weg aan het zoeken toen die Napoleongedaante met een sabel in zijn hand plotseling voor mijn wagen opdook en weer in het woud verdween."

Waits droomt van schimmen, sabels en galjoenen en slaapt als een roos, maar wordt badend in koud zweet wakker wanneer hij aan advokaten, levensverzekeringen en een testament denkt.

"Ik ben ook bang van luchtstoringen, gevoelige schoenen en vulpennen." "Wat mankeert er aan vulpennen?" "Heb je er een bij je?" Waits deinst achteruit. Ik antwoord ontkennend." Zie je wel. Jij bent er ook bang van."

De zwarte parel

Met het verhaal van Franks Ieven heeft Waits een centrale zenuw geraakt van d� Amerikaanse nachtmerrie - faillietgaan. In een land waar geld de man maakt is geen geld hebben erger dan doodgaan. Geen wonder dat men songs als "I'll Take New York" vervelend, storend vindt. Het klinkt zoals Jerry Lewis op de Titanic: de narcotische nachtmerrie met zijn broek rond de enkels. En toch, als de reprise van "Innocent When You Dream" over Time Square galmt, is er nog hoop, de cyclus is gerecycleerd en Frank is opnieuw een succesvolle mislukking.

"Sommige mensen zijn succesvolle mislukkingen, andere zijn mislukte successen." O Wat ben jij ? "O Ik weet het niet. Misschien alletwee. Succes is iets heel moeilijks. Het moet voortdurend onderhouden worden. In de meeste postindustri�le steden van Amerika leeft het idee dat wij tussen de doden leven, alleen het onderscheid is soms vaag. Wij weten niet al te veel. Waar is de rand de wereld? Waar is dat mijnenveld?"

Colombus, Dr. Livingstone, alle vorige ontdekkingsreizigers hebben de aantrekkingskracht van het onbekende uitgehold. Maar hoe bekender de dingen zijn hoe minder ze begrepen worden.

"Daar zit ik soms over te denken. Er zijn nog altijd plaatsen waar niemand geweest is. Er is nog gevaar, ginds. Er zijn nog plaatsen waar gieren biljart kunnen spelen met je ogen. Toen ik een kind was, had ik een hoop Mexicaanse vriendjes. We gingen altijd naar de woestijn en begroeven onszelf in het zand, en dan wachtten we tot de gieren neerdaalden. Wanneer ze vlakbij ons hoofd waren gekomen staken we onze armen uit, grepen hen bij de nek en rukten hun kop eraf. Het was een kinderspelletje, zoals hinkelspel of jeu de boules.

"We werden om de haverklap door de politie opgepakt. Ik vond dat opwindend, niet angstaanjagend. Het was goed voor de bloedsomloop. Dan werd ik onzichtbaar. D� manier om de politie te vermijden. Letterlijk onzichtbaar worden."

"Kan je ook zeggen hoe?" "Stuur me een cheque van 220 $ en ik geef je de formule. Je moet kippenbeentjes in menstruatiebloed dopen en je hoofd kaal scheren. Een vrij omslachtig proces." "Krijg ik mijn geld terug als het niet werkt?" "Yup." De cheque is onderweg. "Fijn. Begin al maar gitaarsnaren en duivenveren te sparen." Hij kijkt achterom naar de klok en begint te gebaren." Ik houd gewoon de tijd in het oog want, nou ja, ik moet gewoon de tijd in het oog houden." Het was zevenentwintig minuten over vier." Ik ging je twintig minuten geven, maar, nou ja... Ik heb een mustang gevangen toen ik zeven was. Ik werd door een bliksem getroffen toen ik tien was. Mijn onderbroek was op slag weggebrand, maar de rest bleef intact. Waar waren we?" Ik ben volkomen de draad kwijt. "Ah ja, failliet gaan. Toen ik klein was, ging ik met mijn vader op de klippen vissen. Op een dag sneed hij een oester open en vond er een zwarte parel in. Hij stak die in zijn mond. Daar was hij veilig. We visten de hete dag. We hadden net ons huis moeten verkopen, mijn vader zijn zaak was failliet gegaan, we hadden geen geld en ik was van school gehaald en we waren de hele tijd onderweg. Ik dacht dat die zwarte parel onze redding was. Ik dacht dat hij een half miljoen waard was. Terwijl we visten, bouwde ik stilletjes aan onze toekomst. Toen we 's avonds op het strand kwamen, nam mijn vader de parel uit zijn mond. Hij was helemaal verschrompeld. Het was gewoon een zaadje. Dat kwam hard aan.

"Ik heb een kogel tussen mijn tanden gevangen toen ik twaalf was. Dat was een uitdaging. Je moet goed timen. En goede vullingen hebben. De kans dat je mist is natuurlijk vrij groot. Dat was toen ik jonger was, toen ik dacht dat ik eeuwig zou leven. Maar ik ben nog niet van plan op de harp te gaan spelen. Ik moet nog achterstallige belastingen betalen. Ik kan me niet herinneren wanneer ik nog eens iets gevaarlijks heb gedaan. O ja, ik heb een tuinkabouter van iemands oprijlaan gestolen, gewoon doormidden gezaagd met een ijzerzaag. Op klaarlichte dag."

En mogen wij weten waarom? "Ik ben lid van de Kabouter Stichting. Een soort van scoutsachtige organisatie."

Bliksembestand

Waits is een ongekunstelde observator met het oog van een schrijver. Het geheim van zijn succes is anonimiteit. Na zijn vorige uitstapjes in de filmwereld - "Rumblefish", - "The Cotton Club" - en het verrassend succesvolle - "Down By Law"- kon Waits nog steeds onzichtbaar blijven, maar nu speelt hij mee in William Kennedy's "Ironweed", een Hollywoods extravaganza geregisseerd door Hector "Kiss Of The Spiderwoman" Babenco, met acteurs als Meryl "Actrice" Streep en Jack "Methode" Nicholson. Waits speelt Rudy, een schooier die aan kanker lijdt en ten dode opgeschreven is. Doorgewinterde acteurs als Dennis Hopper en Harry Dean Stanton boden zich voor deze rol aan maar werden afgewezen.

"Ik ben naar New York gegaan zonder enige ruggesteun. Ze vonden dat ik geschikt was voor die rol en dus kreeg ik hem. Ik voelde mij op mijn gemak in die rol." Hij kijkt langs zijn benen omlaag en onderzoekt het stijfsel. "Als het een kassucces wordt, laat ik me misschien opereren. Plastische chirurgie, zodat ik er kan uitzien als Joe Louis.

"Ik heb met fantastische mensen samengewerkt. Vooral Jack heeft mij veel geholpen. Ik was doodzenuwachtig. Het was een leerrijke ervaring, hoewel het een tijdje duurt voor je helemaal geacclimatiseerd bent. In toneelstukken leef je je in, en na een langzame start ga je er helemaal in op. Dat gevoel heb je niet met film. Op het toneel gaat alles veel trager maar je bent met basiselementen bezig: woorden, licht, hout. Er komen geen prestidigitateurs aan te pas."

Waits kijkt op om te zien of ik het woord begrijp. Ik vraag me luidop af waarom men voor een banale goochelaar zo'n gewichtig woord verzint. "Dat is een van de problemen met film. Zolang het materiaal zo duur blijft, is het financieren van een film een kunst op zich. Als je met muziek bezig bent, kan je gewoon een pandjeshuis binnenstappen, een saxofoon kopen en beginnen spelen."

Waits zou zijn eigen films kunnen financieren, o.a. door in reclamespotjes te spelen. Maar dat staat de eeuwige outsider niet erg aan.

"Ik h��t die reclamejongens, alles hebben ze mij al gevraagd: van het promoten van (bliksembestand) ondergoed tot sigaretten. Ik heb ze allemaal wandelen gestuurd. Ze gebruiken je als sperma om hun industrie te bevruchten."

Het Waitsland houdt contact met de rest van de muziekwereld. Waits wordt door zijn vrouw op de hoogte gebracht van iedere nieuwe uitbarsting van de popvulkaan. Hij informeert naar The Pogues. Ik vertel hem dat ze nog steeds dronken zijn. Hij lijkt gerustgesteld. "Ik heb Shane een pak geld opgestuurd om zijn tanden in orde te laten brengen." Ik geloof niet dat het is aangekomen." Waarschijnlijk naar het verkeerde adres gestuurd. Als die jongen lacht zie je de South Bronx." We zijn weer bij het mysterie van de twee kerels en Stromboli aanbeland. Nog steeds geen antwoord. Wait's toekomst blijft onzeker. Er zijn geen plannen voor films, toneelstukken of platen ("maar het zal iets met veren te maken hebben"). "Ik wil niet op mijn lauweren rusten. Ik heb dingen gedaan waar ik niet veel om geef... Ik kan ze gebruiken... Sommige toch. Sommige songs zijn van slijk, sommige zijn van ijzer, sommige zijn van hout. Als het regent reageren ze allemaal verschillend. Als ik een idee krijg van waar ik mee bezig ben, word ik nerveus. Uiteindelijk kom je in een impasse terecht. Dat gevoel had ik tot en met "Swordfish". Ik geloof dat deze nieuwe plaat een stadium afsluit."

Waits vertelt me dan dat hij een bierflesje kan openen met zijn ogen, maar zijn demonstratieprijs ligt veel te hoog.

Tom Waits - zoals U wilde dat hij was en meer: circusfreak, ringmeester, clown, verbale acrobaat, outlaw, outsider, en... het mysterie blijft onopgelost. De bar is nog altijd leeg wanneer Waits opstapt, hoed in de hand, hand op het hart. Ik staar naar de klok. Ze staat stil, waarschijnlijk uit medeleven met de rest van het meubilair.

Wanneer ik weer opkijk is hij verdwenen, in de ozon. De deur was de hele tijd vergrendeld gebleven. Het werkt! Leon de barkeeper onderbreekt zijn poetswerk en haalt zijn schouders op als wilde hij zeggen: "Ik heb het je toch verteld. Jullie luisteren nooit."

Dat is het probleem als je verhalen vertelt tegenwoordig. Niemand gelooft ze.

Notes:

N/A