Van Huis Weggelopen Liedjes -

Title: Van Huis Weggelopen Liedjes
Source: VPRO Gids magazine (The Netherlands), nr. 45: November 11 - November 17, 2006. By Jaap Boots. Photography by Danny Clinch. Complete interview aired on Zaterdagavond@vpro radio, November 18, 2006.
Date: Little Amsterdam/ Petaluma (USA), September 2006. Published November 8, 2006
Key words: Orphans, Bukowski, Lon Chaney, James Brown, alternate songtitles, Mary Ellen Mark, Waits name

Magazine front cover: VPRO Gids magazine (The Netherlands), nr. 45: November 11 - November 17, 2006. Photography by Danny Clinch

Accompanying pictures

Source: "Van Huis Weggelopen Liedjes" by Jaap Boots. VPRO Gids (The Netherlands), nr. 45: 11 november-17 november, 2006. Date: September 2006, published November 8, 2006. Credits: photography Jaap Boots/ VPRO

Source: "Van Huis Weggelopen Liedjes" by Jaap Boots. VPRO Gids (The Netherlands), nr. 45: 11 november-17 november, 2006. Date: published November 8, 2006. Credits: photography by Danny Clinch

Van Huis Weggelopen Liedjes

Op 20 november verschijnt Orphans, drie cd's met deels nooit eerder verschenen materiaal uit de lange muzikale carri�re van Tom Waits. De VPRO ging op audi�ntie bij de man met het deukhoedje en de roestbruine stem.

Door: Jaap Boots
Foto's Tom Waits: Danny Clinch

Little Amsterdam ("The Best Oysters!") is een aftandse bar langs een verlaten landweg ten noorden van San Francisco. Tom Waits (56) zanger, songsmid, multi-instrumentalist, parttime acteur en sinds 1973 maker van twintig (voor zeker meer dan de helft briljante) albums heeft het erf achter dit caf� gekozen als locatie om interviews te geven bij het verschijnen van zijn nieuwe driedelige cd Orphans. Binnen in het caf� is de sfeer vintage Waits. Pooltafels in het halfduister, een jukebox en een barwand vol flessen en foto's, van Waits �n van Fidel Castro. Hier buiten is het stil en heel ver van huis - voor uw verslaggever een reis van 22 uur ver van huis, om precies te zijn. Op een tafeltje in de schaduw staat een grote kartonnen koffiebeker, en verder liggen er wat vellen papier en een notitieboekje. Dan hoor ik een wc doortrekken en stapt achter me, uit dezelfde smerige keuken waar ik zojuist doorheen geloodst ben, de man zelf tevoorschijn. Hij heeft zijn befaamde gedeukte hoedje op. Een vies denimjack aan. Stof op spijkerbroek en laarzen. En hij kijkt me vorsend aan. Ik steek mijn hand uit. 'Hi Tom. I'm Jaap Boots.' 'Ah, yes. The Bootsman. I've heard about you. It seems you've got a reputation.' 'I hope it's good.' Waits zet zijn hoed af, krabt in zijn haar en mompelt. 'Well... we'll see. First, let's just chit-chat.'

Sinds de leukste leraar van mijn middelbare school mij en mijn klasgenoten in 1978 trakteerde op de roestbruine stem van een dan nog jonge Tom Waits, die zich lallend en croonend een weg baande door 'Somewhere' uit West Side Story, ben ik fan. Zijn stem haakte zich in mijn brein en liet me niet meer los. En nu zit ik tegenover die stem, die opmerkelijk 'soft spoken' klinkt. Rustig, bescheiden, liefdevol bijna. Als we de chit chat ('Hoe was je hotel?') achter de rug hebben en het ijs gebroken is door een cadeautje ('Klompen! Dankjewel... nu kan ik euh... lekker euh ... gaan klompen!') beantwoordt Waits, meanderend langs vele ter zake en niet ter zake doende zijpaden, al mijn vragen op zijn gemak.

Kippen

Op 20 november verschijnt de nieuwe Tom Waits. Orphans is een prachtig vormgegeven gelimiteerde uitgave: een box met daarin 3 cd's (58 nummers) en een 94 pagina's tellend boekwerk met foto's en teksten. Van de songs zijn er 32 nooit eerder verschenen, de andere 26 verschenen eerder, soms in andere uitvoeringen, op soundtracks, compilatie cd's en tributes, of kwamen voort uit theaterprojecten. Er kornen interpretaties voorbij van werk van The Ramones, Daniel Johnston en Leadbelly, maar ook van schrijvers als Bertolt Brecht, Jack Kerouac en Charles Bukowski. Van de laatstgenoemde nam Waits het verstilde gedicht 'Nirvana' op. Waits: Niernand is beter dan hij... ik opende een keer een show voor hem in Pittsburgh. We deelden de kleedkamer. Hij had een roodharig wijf op zijn schoot, hij opende het raam, piste in de steeg ... hij deed, kortom, een fantastische imitatie van Bukowski. Het bevredigde alle fantasie�n die ik had over wie hij was. Hij is de dichter van de onderklasse. lk denk niet dat er ooit iemand zal komen die hem overtreft.'

Het materiaal op Orphans loopt zeer uiteen (Waits:'Het samenstellen was een beetje als kippen vangen op het strand'), qua opnamedaturn, sfeer, en bezetting. Het varieert van zeer gevoelige, georkestreerde liederen als 'Bend Down The Branches' tot eenzame pianoballades ('World Keeps Turning'). Maar ook in Waits' garage opgenomen bluesstampers ('LowDown') en het nodige bizarre spoken word. In die laatste categorie onder andere een verhaal over het leven der insekten ('Army Ants') en een hilarische anekdote over het hoe en waarom van hondenvoer ('Bullpenis'). Orphans is gerangschikt in drie categorie�n: een cd met 'Brawlers' ('brallers,' het ruige materiaal), een met 'Bawlers' ('brullers,' het meer melancholieke en gevoelige materiaal) en een met 'Bastards' (gesproken woord, grappen en grollen). De titel van de box verwijst volgens Waits naar 'verweesde en van huis weggelopen liedjes.' Op mijn vraag of hij zoals zoveel songwriters zijn songs beschouwt als kinderen, antwoordt hij zeer beslist: 'Misschien doe je dat als je nog geen kinderen hebt gehad. Maar als je eemnaal kinderen hebt? Kinderen groeien op, spreken je tegen, stompen je voor je smoel, gaan naar school, verlaten het huis en gaan trouwen. Een kind is een kind. Een lied is een lied.') Hoe het ook zij, Orphans is een goudmijn voor elke Waits fan. Alleen al zijn versie van 'Goodnight Irene' rechtvaardigt de aankoop, want wie wil nou niet horen hoe de zanger - overduidelijk in zijn eentje in de studio aan het werk - zichzelf (en al zijn verschillende stemmen) voor het laatste refrein aanmoedigt met een enthousiast gebruld: 'Everybody!!!'

Wat vindt u eigenlijk van uw eigen stem?
Mijn stem? Die is geweldig! Fantastisch! Uitstekend! H�, als ik mezelf niet zou kennen en ik die gast zou horen... dan zou ik flippen. lk zou zeggen, "Wow! Die vent kan alles! Hij is de Lon Chaney van de muziek!" De naam van filmster Lon Chaney ('de man met de duizend gezichten') zal niet de enige referentie zijn die Waits rondstrooit tijdens het gesprek.''Weet je... ik weet dat ik goed ben. Ik zeg dat in alle bescheidenheid overigens. lk denk dat het zo zit: de meeste zangers doen slechte imitaties van de zangers die ze bewonderen. Dat geldt ook voor mij. Ray Charles wilde klinken als Nat King Cole. En toen ik begon wilde ik net als Ray Charles klinken. Of als James Brown.'

James Brown?
'O god, ja. James Brown! Dat was het helernaal, man. Maar... de baan was vergeven! Snap je? Dus ik moest iets anders doen, want je kan eigenlijk geen echt goede imitatie doen van een andere zanger. Dus ik faalde jammerlijk. Maar in dat falen ontdekte ik mijn stem. Iedereen begint met iemand anders na te apen. Daarin verschil ik niet van anderen.'

Op 'Lie To Me,' het rockabilly nummer waarmee de cd Brawlers opent, klinkt u bijna als Lux Interior, de zanger van The Cramps.
Ik heb veel verschillende stemmen. Je probeert verschillende personages te cultiveren, net zoals een acteur dat doet. Dat heb ik altijd gedaan, mijn stem gebruiken voor allerlei verschillende stijlen. En er zijn zoveel liedvormen waar ik van kan genieten, die ik waardeer... dus doe ik blues en tango en rhumba... want ik houd van Harry Belafonte maar ik houd ook van Black Rag. Nou wat doe je dan? lk omhels het maar allernaal. lk ben die vent met die felgeruite broek, twee verschillende kleuren schoenen, een tand uit zijn bek, in een Afrikaanse dashiki.'

Waits is hier, aan zijn wankele tafeltje, niet de 'sjamaan van de popmuziek.' Geen boeman of brulboeiende zonderling. En ook geen moppentapper of halfgestoorde zwerver. Nee, dit is een aardige, gewone man die buitengewone muziek maakt. Een ambachtsman. Of voelt hij zich meer... artiest?
'Tjonge, geen idee zeg... ik mag graag denken dat ik een ambachtsman ben.'

Miljoen titels

Dus u bent niet gezegend met een soort geniale aanraking van de goden?
'Nee... het is hard werken. Je moet er constant bovenop zitten. lk heb geen gave ofzo. Maar ik hou van wat ik doe, en mensen vinden het altijd fijn iemand bezig te zien die iets goed kan en er ook plezier in heeft... dus ik heb geluk gehad. Mensen betalen om mij te kunnen zien.' Hij bladert in de vellen papier op tafel. 'Kijk, dit zijn allernaal songtitels. Ik heb altijd 'n miljoen titels voor nieuwe liedjes. Eens kijken... "Dancing Like There's Nobody Watching"... euhm... "Every Secret Thing," dat soort dingen... Of deze: "Things Will Be Better In Chicago"... nou, dat klinkt toch als een lied dat al af is of niet?'

Hoe zou u verder gaan, met zo'n laatste titel?
'Nou, met een refrein als dat, "things will be better in Chicago," dat kan over iedereen gaan. lemand die in New Orleans woont bijvoorbeeld... en euh... het is net na de orkaan Katrina, en hij is alles kwijt en hij verhuist naar Chicago. Kijk, mijn gedachte over een liedje is simpel: je hebt weer nodig, iets te eten en een stad. Dan heb je sfeer. En als je sfeer hebt, en een personage, dan heb je een verhaal. En dan schrijft het zich vanzelf. Ik vind dat elke songschrijver eigenlijk de krant moet kunnen pakken en dan van een artikeltje een liedje moet kunnen maken.'

VoIgt u de toestand in de wereld goed?
'Nou, ik heb geen tv meer. Die ligt al een paar jaar in de vijver en sindsdien kan ik geen zender meer ontvangen. Maar ik lees de de krant. En man, de hele wereld lijkt wel in de in brand te staan.'

Waits maakt een hopeloos gebaar, en lijkt oprecht bezorgd. lk vraag hem of hij met zijn liedjes soms een portret probeert te schilderen van 'Everyman,' EIckerlijc. Hij krabt op zijn hoofd. 'lk weet het niet... ken je Mary Ellen Mark, de fotografe? Zij neernt foto's van mensen die normaal niet op de foto kornen. En ik probeer liedjes te schrijven over mensen die normaal niet het onderwerp van liedjes vormen. Mijn naam, "Waits" - en dat staat in alle muziekencyclopedi�n en woordenboeken -, verwijst naar de verhalenvertellers die van deur tot deur gingen, lang geleden. Die aan het eind van de dag zongen "De klok heit negen, negen heit de klok" en dan vertelden wat er zo'n beetje gebeurd was die dag. Als een soort verslaggever ja. Dat is wat "Waits" betekent. Wist ik niet. Jij? (Met een andere stem:) Hee man je staat in het woordenboek! Wat? Wie? lk? Wow.'

Zwervers en verschoppelingen, de onderklasse speelt een grote rol in uw werk. Bent u iemand die bedelaars geld geeft? Stopt u voor iemand met pech langs de weg?
'Mijn kinderen laten me niet meer stoppen. lk stopte altijd, maar ik nam te vaak teveel rare mensen mee naar huis. Maar ik voel echte compassie voor zwervers. "Doe nou niet Torn," zegt mijn vrouw altijd, "ze gaan er toch maar drank voor kopen." Maar ik zie ze. lk heb ze altijd gezien. Als we in het park zijn, mooi weer... honden, kinderen, verjaardagsfeestjes... dan ben ik degene die de zwerver in de struiken vindt. Die mensen zitten op de rand van de afgrond, ze wachten op ��n laatste druppel menselijkheid. En ik wil niet het strootje zijn dat de rug van de kameel breekt. Dat ze onder een bus lopen orndat ik niks gaf, snap je. Dus ja, ik geef ze geld. lk kan het me veroorloven. lk verdien genoeg.'

Het echte leven

Over zwervers gesproken ... het begrip 'home' speelt een belangrijke rol in uw werk. Hoe komt dat toch?
Waits zucht. Er sluipt een trieste ondertoon in zijn stem. 'Mmmm ik weet het niet. Ik heb ooit gezongen "If you get far enough away from home, you'll be on your way back home..." Het is inderdaad een terugkerend thema. Nee, ik ben nooit dakloos geweest. lk heb wel een tijdje in mijn auto gewoond, dat wel ... lk denk dat veel mensen denken dat ze gelukkiger zijn als ze onderweg zijn. Toen ik klein was dacht ik altijd dat het echte leven zich aan de andere kant van de wereld afspeelde, en dat ik daar nooit deel van zou uitmaken. Maar toen vond ik de andere kant van de wereld en toen ik daar kwarn was ik eenzaam en verlangde weer naar huis. Dus ik vermoed dat het gewoon een rusteloos gevoel is wat ik over het algemeen heb. High and lonesome, snap je?'

Er valt een large stilte. De airco van Little Amsterdam bromt. En Waits lijkt oprecht melancholiek. Dan, als bij teken, verschijnt de man platenmaatschappij die vraagt of ik langzaam kan afronden. lk bedank Waits en vraag orn een handtekening. Die krijg ik. Of ik met hem op de foto mag. ja, dat mag ook.'Maarrre dit is tussen jou en mij Jaap,' fluistert hij, ineens samenzweerderig.' Alleen voor persoonlijk gebruik. Als ik deze foto op het internet vind, zullen mijn vrienden je weten te vinden.'

Tom Waits: Orphans Brawlers, Bawlers & Bastards (Epitaph)
3V00R12FM
- MAANDAG, 3FM, 23.06 1.00 UUR
- Zaterdagavond@VPRO: special met Jaap Boots' volledige Tom Waits interview en bijzondere live-opnamen
- ZATERDAG 18 NOVEMBER, CONCERTZENDER, 21.00 0.00 UUR

Notes:

N/A