Tom Waits Territorium -

Title: Tom Waits Territorium
Source: OOR Magazine (The Netherlands) nr. 21, p. 54 by Bert van de Kamp. October 22, 1988. Photography by Anton Corbijn
Date: London/ UK. Published: October 22, 1988
Keywords: Big Time, Franks Wild Years, Dutch customs incident, Stay Awake, Roy Orbison tribute, nostalgia, One From The Heart, acting, Cold Feet, Ironweed, Jack Nicholson, religion

Magazine front cover: OOR magazine nr. 21. October 22, 1988

Accompanying pictures

Source: OOR magazine (The Netherlands) nr. 21. October 22, 1988. Date: London/ UK September, 1988. Credits: photography by Anton Corbijn. Thanks to Gert-Jan Klanderman for donating scan

Source: OOR magazine (The Netherlands) nr. 21. October 22, 1988. Date: London/ UK September, 1988. Credits: photography by Anton Corbijn (Patrick Quigley?). Thanks to Gert-Jan Klanderman for donating scan

Tom Waits Territorium

Door Bert van de Kamp
foto's Anton Corbijn

Tom Waits, chroniqueur van de nachtzijde, heeft deze maand zowel een bioscoopfilm, Big Time, als de gelijknamige CD/LP afgescheiden en lijkt daarmee een fase in zijn illustere carri�re te hebben afgesloten. Voor OOR reden genoeg om naar Londen te reizen voor een gesprek met de pandjesbaas met het verweerde stemgeluid, aangezien de man vanwege redenen die straks duidelijk zullen worden de vaderlandse dreven grondig schijnt te schuwen. De zanger, componist en acteur is in Engeland om de premi�re van zijn film luister bij te zetten en bleek tot nadere toelichting bereid.

Waits, die op 7 december 1949 in Pomona, Californi�, werd geboren ('op de achterbank van een taxi terwijl de meter nog liep') toerde vorig jaar met zijn Franks Wild Years-show ('een operachi romantico in twee delen') door de wereld, waarbij ons land beleefd werd overgeslagen. We krijgen nu een nieuwe kans om die show te zien, maar moeten daarvoor wel naar de bioscoop.

Wat heeft hij eigenlijk tegen ons land?
'Niets, behalve dat ik de laatste keer zonder pardon in een cel ben gesmeten. Bij aankomst in uw land werd ik door de douane aangehouden. Ik had een eenvoudige jurk aan, een parelketting, keurige hoge hakken, een leuk doch niet opdringerig hoedje, een hoogsluitende blouse... Ik had negenentwintig dollar bij me en kreeg problemen met een van de douanebeambten. Ik weet niet meer wat er precies gebeurde, maar ik kwam tenslotte in een cel terecht met drie gasten uit Senegal, een Indonesische familie, een Vietnamese popzanger en drie Portugese prostituees. We kregen boter-sandwiches en koude koffie en werden negen uur vastgehouden. Ik kreeg er niet zo'n geweldige behandeling. Ik mocht geen telefoontje plegen. Het was heftig. Ik wist niet waar ik was. Vrouw en kinderen wisten niet waar ik gebleven was. Ik had niets verkeerds gedaan en wachtte op een soort van excuus van regeringszijde. Intussen dacht ik: ik weet niet of ik het zal riskeren daar weer heen te gaan. Ik reageer namelijk niet zo best op gevangenissen.'

Die ervaring zal je mooi van pas zijn gekomen bij je rol in Down By Law.
'Ja, daar ben ik ze ook heel dankbaar voor.'

Bij deze onze excuses, mede namens al je Nederlandse fans.
'Oh good, we'll try to hit it next time around.'

BOOG

Met Big Time, film, LP en CD, lijkt een artistiek tijdperk afgesloten, waarin Waits achtereenvolgens Swordfishtrombones, Raindogs en Franks Wild Years maakte. Een meer dan indrukwekkende trilogie van footstompin' schroothooppop, grotestadsfolk en gutterblues.

'Het was niet zo gepland, maar nu die albums gemaakt zijn en ik er op terugkijk, zie ik dat ze samen een boog vormen. Wat ik in de toekomst zal doen, weet ik nog niet, maar het zal wel iets heel anders worden dan de muziek op die albums. Ik zal op zoek moeten naar een nieuw territorium. Ik heb op dit moment nog niets klaarliggen, behalve dan iets dat ik heb opgenomen voor een verzamelplaat met Walt Disney-songs, die met Kerstmis zal verschijnen. Mijn bijdrage is een versie van Hi Ho, het liedje van de zeven dwergen: Hi, ho, it's off to work we go.'

Je was ook van de partij bij Roy Orbisons tv-show. Hoe was dat?
'Dat was O.K. Hij is een echte gentleman. Een survivor. Zijn liedjes kun je vergelijken met dromen. Telkens als ik er een hoor, val ik in slaap en als het uit is word ik weer wakker. Dat is heel vreemd. Ik kon ze niet spelen, die liedjes, ik moest ze heel snel leren, maar ik vond het een genoegen erbij te mogen zijn. Wij gebruiken allebei hetzelfde merk scheerzeep. Wij hebben dus veel met elkaar gemeen. Ik ben nog babysit voor hem geweest toen hij klein was.'

Wat zijn je favoriete Orbison-songs?
'In Drearns ben ik gek op. En Claudette... ik heb een demo waarop hij dat nummer zingt en in het midden een foutje maakt. Je hoort hem zeggen: Oh shit! I love that.'

In je film, Big Time, pas je ook het droom-proc�d� toe om het geheel vorm te geven. Het hele concert speelt zich als het ware af in de droom van die bioscoopbeheerder.
'Dat was inderdaad het idee. Ik wilde het concert in een bepaalde context plaatsen en geen publiek laten zien. Niet dat het publiek zo onaantrekkelijk was of er zo slecht gekleed bijzat, maar juist het publiek zou de film dateren en ik wilde een tijdloze kwaliteit. Chris Blum, de regisseur, heeft een goed stuk werk afgeleverd, Hij is een goeie vriend van mij.'

De band is ook uitstekend op dreef. Het is jammer voor hen als je nu van richting verandert.
'Ik weet het niet. Ik denk dat ze stuk voor stuk capabel genoeg zijn om ook van richting te veranderen. Ze reageren erg goed op suggestie en ze zijn heel optisch. Als groep is het bijna een theaterensemble en dat trekt me er ook zo in aan. Ik denk dat ze prima in staat zijn om mij waar dan ook te volgen.'

Ook als je een country & western-plaat zou maken?
'O ja, geen probleem. Er zit genoeg dynamiek en bereik in. Ze kunnen alles, van Keith Richards tot Stravinsky. Er zitten conservatoriumstudenten bij, maar dat heeft hen geen kwaad gedaan.'

Je bedoelt dat ze geen last hebben van hun intellectuele bagage?
'Ja. Je kunt kennis van muziek hebben, maar dat is nog geen wijsheid. Wijsheid is iets waar je op moet wachten en als het komt, moet je er eerlijk en impulsief op inspelen.

VLOOIEN

Jouw benadering van muziek was altijd vrij intu�tief, bijna primitief. Ongeveer zoals bij volksmuziek.
'Ja. Daarom ben ik ook steeds meer de accordeon gaan gebruiken, waar ik erg van hou. Marc Ribot, de gitarist, kan alles spelen, van Django Reinhardt tot Jimi Hendrix. He's got a lot of madness. Greg Cohen speelt elektrische bas en staande bas even gemakkelijk. Michael Blair kan op alles spelen, uit ieder voorwerp in de kamer haalt hij muziek. Ralph Carney speelt alle soorten saxen en Willy Schwarz speelt orgel en accordeon, het zijn gekwalificeerde vaklui.'

Ik hoor de laatste tijd in je muziek invloeden vanuit alle windstreken: Oosteuropese volksmuziek, Mexicaanse volksmuziek ...
'O ja. Het duurt een tijdje voor de dingen die je in je leven gehoord hebt deel gaan uitmaken van je ervaring.'

Luisterde je als kind veel naar de Mexicaanse radio?
'Ja. Ik mocht van mijn vader, die leraar Spaans was, nooit naar de gewone radio luisteren. Hij wilde dat ik opgroeide met Mexicaanse muziek: mariachi, romantica, ranchera... Dus dat zit er allemaal in. Als ik die muziek hoor, denk ik ook onmiddellijk aan mijn vader. Hij ook. Hij kent al die bekende volksliedjes.'

Volksmuziek heeft in ieder geval op popmuziek voor dat ze eerlijker is en niet wordt gemaakt om geldelijk gewin.
'Yeah. Het zijn verhalen, die telkens opnieuw bedacht en verteld worden. Het is er altijd geweest. Vroeger was het de enige manier om met een andere cultuur in aanraking te komen. Popmuziek lijkt tegenwoordig niet veel meer dan reclamejingles voor spijkerbroeken of Pepsi. Je wordt er gestoord van.'

Vroeger had je liedjes over de oogsttijd of over de naderende lente en dat soort zaken. Er was een grotere voeling met de natuur.
'Dat is er nog steeds, denk ik. We zijn tenslotte allemaal vlooien op een hond. Onze belangrijkste ervaringen lopen niet wezenlijk uiteen.'

Er zit een zekere nostalgie in je muziek. Zou je graag in een andere tijd geleefd hebben?
'Dat niet. Ik voel mij ook niet nostalgiek. Ik verlang niet naar een andere tijd terug. Ik denk dat je die andere tijd toch wel kunt ervaren, zeker via de muziek. Liedjes worden op den duur voetafdrukken van een andere tijd, fossielen. Als je naar een oude operaplaat luistert, hoor je door alle gekraak heen hoe iets uit een andere tijd je probeert te bereiken. Daar hou ik van. Het is net als met oude foto's.'

Je schrijft zelf veel over de jaren vijftig en de schoonheid van die zwart-wit-jaren toen de dingen nog een bepaalde eenvoud bezaten. Je schrijft weinig over de snelle, chaotische wereld van de jaren tachtig.
'Je maakt zelf uit waarover je schrijft. Een liedje hoeft geen spiegel te zijn van de tijd waarin je leeft. Soms moet je met een hamer die spiegel aan diggelen slaan of stenen door de ruit gooien.'

Je hoeft je niet zo nodig te meten met eigentijdse sterren als Prince?
'Keith Richards vergeleek hem met Pee Wee Herman. Dat vind ik een prachtige vergelijking.' (lacht).

Leg even uit wie dat is.
'Pee Wee Herman is iedere morgen op de Amerikaanse tv te zien met een kinderprogramma. Hij praat met zo'n hoog stemmetje. Ik ben het met Keith Richards eens, Pee Wee Herman is leuker.'

PAASEI

'Frank took off in Swordfish, had a good time in Rain Dogs and he's all grown up in Franks Wild Years,' zeg je in het programmaboekje van de Franks Wild Years-tournee.
'Ja, het begon met dat liedje op Swordfish en vervolgens heb ik een bepaald archetype van hem gemaakt, een soort Tom Jones, iemand die door de wereld trekt en aan wie je allerlei dingen kunt ophangen. Het enige dat ik wilde was een avonturenverhaal schrijven. Het is eigenlijk Halloweenmuziek.'

Hoe bedoel je?
'Ik wil er alleen maar mee zeggen dat ik hou van liedjes waarin spoken voorkomen, misdaad, gevaar en avontuur. Ik zou graag een keer de muziek voor een horror-filrn schrijven.'

Ik zal het in mijn verhaal zetten. Misschien dat een beroemde Nederlandse regisseur van horrorfilms het leest.
'Doe dat. Alsjeblieft.'

Was je tevreden met de muziek die je schreef voor Coppola's One From The Heart?
'Ja. Ik heb er twee-en-half jaar aan gewerkt. Eigenlijk was het voor mij een soort terugkeer naar een gebied dat ik eigenlijk al gepasseerd was. Zo gaat dat vaak. Je wordt bekend door een bepaald soort muziek en iemand zegt: Daar hou ik van, maar zelf ben je alweer ergens anders mee bezig. Francis wilde lounge-operetta-cocktail-music maar toen ik hem ontmoette was ik daar al lang niet meer mee bezig. Op zijn verzoek heb ik het nog een keer geprobeerd. Dat was wel lastig.'

Broken Bicycles is een prachtig liedje.
'Dank je.'

Wat vond je van de film?
'Die was als een beschilderd paasei, een kijkdoos. Je kijkt door het gat in de doos en je ziet de fraaiste plaatjes. Het idee was goed en de film is ook heel mooi opgenomen. Francis zocht naar een nieuwe cinematografische technologie. Hij was erg teleurgesteld toen de film geen succes had.'

Het was ook niet bepaald een met actie volgepakte publieksfilm. Het was een uiterst simpel verhaaltje.
'Tja, er zijn niet zoveel verhalen.'

De mannelijke hoofdpersoon in die film heeft wel iets van Frank, vind je niet?
'I guess, yeah.'

Je hebt in ieder geval met Copolla een sterke belangstelling voor gewone mensen gemeen, mensen die niet in de spotlights staan en dat ook nooit zullen komen.
'Mensen die door de geschiedenis vergeten worden, die zelf geen stem hebben. Het is volgens mij belangrijk dat er over mensen wordt geschreven, die zelf geen kans krijgen om zich uit te spreken. Het is op een bepaalde manier natuurlijk een hele eer als er over jou een liedje geschreven wordt. Dat zegt iets over je leven, dat blijkbaar een po�tische kant heeft.'

TWEEDELING

Hoe serieus vat je eigenlijk je carri�re als acteur op?
'Ik krijg vrij veel aanbiedingen, maar ik doe het rustig aan. Ik ben serieus genoeg in die zin dat film mij interesseert en ik er dingen in wil doen en er meer over leren. Ik heb net een rol gespeeld in een film, die is opgenomen in Montana en die Cold Feet gaat heten.'

Een Western?
'Zoiets. Hij gaat over drie mensen, die juwelen smokkelen. Robert Dornhelm is de regisseur. Hij is een Roemeen uit Wenen. Hij maakte Echo Park en The Children Of Theatre Street. Ik speelde een moordenaar, maar ik heb de film nog niet gezien, dus ik weet niet hoe hij geworden is.'

Een grotere rol dan in Down By Law?
'Ongeveer van dezelfde grootte.'

Hoe was het om in Ironweed met topkrachten als Meryl Streep en Jack Nicholson te werken?
'Topacteurs. Alleen kinderen en krankzinnigen kunnen hun spel nog overtreffen. Ze zijn heel goed, heel waarheidsgetrouw in denkbeeldige situaties. Het was mij een genoegen om met hen te werken. Jack en ik konden het goed samen vinden. Hij is een geweldige verhalenverteller. Hij heeft idee�n. Hij zou zich kandidaat moeten stellen voor het presidentschap. Hij lijkt op Roosevelt. Hij kan het zaakje zo overnemen.'

Wat is je favoriete Nicholson-film?
'The Last Detail: "Badusky. They call me badass." Geweldig!'

Hij zou het als president niet slecht doen.
'Absoluut. Het zijn toch allemaal showbiz-figuren, die meer gemeen hebben met Bob Hope en Bing Crosby dan met echte wereldleiders. Er wordt ze geleerd hoe ze zich op de tv moeten presenteren, hoe ze hun haar moeten kammen en hoe ze moeten kijken. Er is iets grondig mis met de ruggegraat van Amerika. De laatste regering heeft de geest van veel mensen gebroken. Er zijn ontelbaar veel daklozen. Als je daar met een politicus over begint, slaan ze een krant open en wijzen je op de tehuizen die er zijn en zeggen: Ze kunnen toch daarheen gaan? Krankzinnig. Met volle maag is het moeilijk om jezelf te verplaatsen in iemand die honger lijdt. Er moet een krachtig programma voor daklozen komen. Er moet iets gebeuren.'

Binnenkort moet je kiezen. Bush of Dukakis?
'Het is met al die figuren hetzelfde. Op het moment dat ze zo ver komen dat ze presidentskandidaat zijn, zijn ze alle geloofwaardigheid, fatsoen en deugdzaamheid kwijtgeraakt. Het is net als met de mythe van Horatio Alger. Op weg naar de top valt alles uit je zakken en als je eindelijk boven aankomt, heb je niets meer te bieden. Je kunt je alleen vol laten lopen met de macht van het ambt.'

Een ander merkwaardig fenomeen is dat van de tv-dominees.
'Ja. Zij verkopen Jezus alsof het een tweedehands auto betreft. Het zijn verkopers. Ze praten als verkopers en gedragen zich als verkopers. Ze geven alleen geen garantie. Geen geld terug als je niet tevreden bent.'

Dan is die gekke dominee in Down In The Hole mij nog sympathieker. Hij neemt het regelrecht met de duivel op.
'Tja.' (lacht).

Hebben sex en religie iets met elkaar te maken?
'Zeker. Het is die Jerry Lee Lewis-tweedeling: de linkerhand is de duivel en de rechter is de Heer. Dat zie je nog bij heel veel mensen.'

Tenslotte, heb je een onvervulde wens? Een lang gekoesterde ambitie?
'Mijn grootste ambitie gaat binnenkort gerealiseerd worden. Ik ben gevraagd voor de hoofdrol in de Gina Lollobrigida Story. Ik speel Gina. Heel vreemd, maar interessant. Daar moet met de juiste make-up, de juiste aankleding en passende, gedempte belichting toch iets moois van te maken zijn?'

Notes:

N/A