Tom Waits, braken in de nacht -

Title: Tom Waits: Braken In De Nacht
Source: Muziekkrant OOR (The Netherlands) nr. 3, p. 42-43 by Constant Meijers. Photography by Constant Meijers
Date: Duke's Restaurant. Los Angeles/ CA. Published: February 11, 1976
Key Words: stage persona, public image, Nighthawks At The Diner, Marlon Brando,

Magazine front cover: Troubadour/ Los Angeles (?)

Accompanying pictures

Duke's Restaurant. Los Angeles/ CA. Photography by Constant Meijers

Tom Waits: Braken In De Nacht

De laatste jaren valt er een opleving waar te nemen van het Beatnik-fenomeen. Her en der duikt de naam Jack Kerouac weer op, met inbegrip van de nieuwe Dylan-elpee 'Desire', en ook de aandacht voor po�zie manifesteert zich in sterkere mate op verschillende fronten. Vorig jaar heeft Bruce Springsteen voor een doorbraak gezorgd. Dit jaar lijkt Patti Smith in het voetspoor te volgen. De zestiger jaren lijken een nieuwe generatie ontwortelden voortgebracht te hebben, net zoals de turbulente jaren van de oorlog 40-45 in de zogeheten Beatniks een 'lost generation' opleverden. Naast Springsteen en Smith is een derde representant van deze herlevende traditie aan te wijzen, Tom Waits. In tegenstelling tot Springsteen en Smith venbindt Waits zijn po�zie en verhalen niet met r&r, maar probeert hij ook het muzikale kader van de vijftiger jaren, de jazz, nieuw leven in te blazen.

In OOR 25/26 van '74 werd Tom Waits uitgebreid aan de lezers voorgesteld. Tijdens zijn afgelopen reis door Amerika heeft Constant Meijers bij Waits verder verhaal gehaald.

De voor het konsert van Bruce Springsteen naar Amsterdam overgevlogen journalist van het Engelse blad The Guardian betreurde het dat hij, na alle verhalen die hij erover gehoord had, nooit een optreden van Springsteen in een kleine club had mogen bijwonen. Hem werd door een Newyorkse representant van Springsteen's platenmij aangeraden om de naam Tom Waits in zijn geheugen te prenten. Als je wilt weten hoe het met en bij Springsteen toeging toen de grote doorbraak nog niet gerealiseerd was, moet je nu naar Tom Waits gaan kijken, werd hem verteld. Waits heeft veel weg van Springsteen en zijn karri�re bevindt zich momenteel in een stadium dat overeenkomt met waar Springsteen zich zo'n jaar of twee geleden bevond.

TROUBADOUR

Als de Amazing Rhytm Aces hun bullen van het kleine podium in de Troubadour, de in L.A. gelegen en in Amerika in zeer hoog aanzien staande club, hebben weggedragen en de leden van Waits' groep hun podiumopstelling in gereedheid hebben gebracht, worden de lichten in de van hooggespannen verwachting zinderende club langzaam gedoofd. Van opzij beklimmen vier silhouetten het in duisternis verkerende toneel om even later, terwijl de spots aarzelend opvlammen, met een zacht swingend jazzdeuntje de klok twintig jaar terug te spelen. Als Waits enkele minuten later van achter uit de club vallend en struikelend het podium probeert te bereiken, maakt een klaterend applaus en een nerveus lachen duidelijk dat Waits voor dit eigen publiek niets meer te verliezen heeft. Op het podium geklommen, kijkt hij vanonder zijn vette pet vergenoegd in het rond. Dikke rookwolken verspreidend krabt hij de achterkant van zijn pet oplichtend door zijn dikke golvende haar, zijn andere hand haalt uit de binnenzak van zijn rafelige en afgedragen studentenpak een fles drank tevoorschijn die hij na de vuurspuwende peuk uit zijn mond genomen te hebben, tussen zijn lippen klemt. In een licht gebogen houding richt hij het woord tot zijn publiek. Zijn stem klinkt schor en rasperig, en het kost me moeite me te realiseren dat daar niet Bruce Springsteen maar Tom Waits staat.

DUKE

Na afloop van het konsert heb ik met Waits voor de volgende dag een afspraak gemaakt in een klein, door veel platenmensen bezocht, restaurantje aan de Santa Monica Boulevard, Duke's Restaurant, Tom Waits is er in geen velden of wegen te bekennen, maar na een minuut of twintig hangt hij aan de telefoon. Met een verstikte stem vertelt Waits dat hij zich verslapen heeft en vraagt hij of het goed is dat hij wat later komt. Nog geen half uur erna verschijnt hij ten tonele. Ongeschoren maakt hij een schooierachtige indruk, degenen die hem niet herkennen kijken bevreemd op. Waits bestelt koffie, grijpt met beide handen de grote kop, en begint luid slurpend het hete vocht naar binnen te gieten. 'Ik ben net terug uit Denver waar ik in een reusachtig amfitheater twee optredens heb gedaan!', opent Waits ongevraagd de informatiekraan. 'Ik heb daar voor 10.000 mensen twee keer een show geopend. Volgens mij zit er iets fout als 10.000 mensen, voor wat dan ook, bij elkaar komen. Het lijkt net alsof die 10.000 mensen collectief op ��n punt samenspannen wat het temperament van een enorme salade oplevert. Voor wat ik doe bemoeilijkt dat mijn optreden behoorlijk.'
Denk je dat je jouw manier van optreden waarbij je direkt afhankelijk bent van verstaanbaarheid en reaktie uit het publiek voor dergelijke grote publieken waar kunt maken? 'Momenteel treed ik zelden voor een groot publiek op. Als ik er de gelegenheid toe krijg, kan ik het doen of laten. Zoals het er nu voor staat, schijn ik het beste in nachtclubs te kunnen staan.'

De traditie van jazz&poetry is ontstaan in rokerige lokalen, bars en caf�s waar het podium klein was en de atmosfeer vergeven van rook en alcohol. In zo'n sfeer stond jij ook in de troubadour. Het kontakt met je publiek was intens. Is een dergelijke setting niet essentieel voor wat jij brengt? Waits bromt wat voor zich heen. Uit de vraag lijkt hij alleen maar opgevangen te hebben dat ik zijn jazzbegeleiding apprecieer. Die begeleiding werd naast Mike Melvoin op piano, Teddy Edwards op sax en Jim Hughart op ak. Bas mede geleverd door de uit de rock bekende drummer Jim Gordon.
'Of Gordon genoeg van r&r heeft? Helemaal niet. Ik betaal hem 100 dollar per avond, daarom doet hij mee. Gordon zou genoeg van r&r krijgen als hij er geen 100 dollar per avond meer voor ving.

Tijdens je optreden vertel je veel lange verhalen, wat het volgens mij onmogelijk maakt om voor publieken van 10.000 mensen of meer zinvol op te treden. Op een goed moment zul je toch de aandacht van velen die het spoor bijster zijn geraakt, kwijtraken. 'Een van de dingen waardoor je op een goed moment een bepaald nivo van sukses bereikt, is dat je in staat bent een goed kontakt met je publiek op te bouwen. Dat je met je publiek kunt praten. Hiervan uitgaande wordt het echter moeilijk om hetzelfde op een veel grotere schaal van 10.000 mensen uit te braken. Er zit iets zeer onpersoonlijks aan zo'n publiek. Aan de andere kant zul je weten dat het in deze business over een verloop van jaren vanzelfsprekend is dat clubs slechts een springplank naar grotere zalen in iemands karri�re betkenen.'
Waar het dan om gaat, en bij Springsteen speelt dit probleem momenteel zeer nadrukkelijk, is of je die stappen bereid bent te nemen. Of dat je je bewust beperkt tot een publieksgrootte waarbij een direkt kontakt mogelijk is.
'Als je het eenmaal zover gebracht hebt dat je een heleboel mensen kunt trekken, zal het publiek ook zelf met een wat minder indringend kontakt rekening gaan houden. Ook al zullen ze je in een nachtclub prefereren. Als je naam eenmaal gemeengoed is geworden, gaat 't het publiek er alleen nog maar om dat ze je kunnen zien. Ik hou die laatste overweging in ieder geval in gedachten.
'Je kunt misschien proberen te vermijden dat je naam gemeengoed wordt?
'Eerlijk gezegd zou ik het liefst in nachtclubs blijven spelen en nog tijdens mijn leven een legende worden. hihihihihi.
'Jouw teksten bestaan voor een groot deel uit het over de hekel halen van het moderne stadsleven. Je ironiseert, je bent sarcasties, je probeert te relativeren en soms lijk je zelfs bezig mensen te beledigen. Je wilt het publiek uit de tent lokken en misschien wil je nog wel proberen om enkele ogen te openen.
'Het is even moeilijk om op suksesvolle wijze beledigend te zijn als op een ander nivo door mensen serieus genomen te worden. Als 10.000 mensen bijelkaar komen om beledigd te worden, is dat wat je doet kennelijk helemaal niet zo beledigend. Als je dat echt was zou je misschien vier of vijf mensen bijelkaar weten te krijgen.'
Waarvan er tijdens de voorstelling nog drie weg zouden lopen..
'Precies, dat is beledigend. Ik vind mezelf overigens niet beledigend. in 't geheel niet.'
Je staat dronken op het toneel terwijl openbare dronkenschap hier in Amerika zeer sterk afgekeurd wordt. Je lijkt het publiek met opzet te willen schofferen.
'Ach, je kunt op vrijdagavond met twee travestieten in cel 14 van de Hollywoodse gevangenis terecht komen. En wat het aantasten van je sociale status betreft of eventuele druk om mijn show te kuisen ben ik volledig. Hey miss, vul mijn kopje nog even bij.'

BRAKEN

'Op mijn nieuwe elpee die voor een groot deel de weerslag is van mijn recente optredens wordt ik ook door een jazzensemble begeleid. Er staat erg veel gesproken woord op, waar ik zelf erg blij mee ben. De titel zal waarschijnlijk 'Nighthawks at the diner' (analoog aan een beroemd schilderij van de Amerikaanse schilder Edward Hopper. CM) heten. Ik werd tussen verschillende titels heen en weer geslingerd. Nighthawk Postcards, Nighthawks at the Diner, Please Pay When Served, Two Eggs Any Style en Nocturnal Emissions. Voor mezelf had ik besloten om de plaat Nocturnal Emissions te noemen, maar hoewel het mij niet beledigend in de oren klonk, was dit toch niet sterk genoeg. Die titel zou het teveel op een comedy album laten lijken.
'Hoe zie jij je elpee dan?
Waits heeft zijn onvertaalbare karakterisering direkt bij de hand: As a collection of unhybriational travellogs and improvisational adventures into the vaults of the metropolitan regions en: Spare parts forged out of a levitacusly sort of catastrophic panoramic sort of idea in my mind. Waarmee dus in ��n klap zo duidelijk mogelijk gezegd is waar Tom Waits zich mee bezig houdt. Een jaar geleden formuleerde hij het nog anders: 'Ik zou graag een beatrenaissance willen zien. weg van die country-muziek, dat heb ik nou wel gehoord. Ik wil een renaissance van het imago van de grote ster met op de werkelijkheid gebaseerde songs. Geen dromerij, geen country utopie, maar een echte city-scene.' Niet alleen schetst Waits hier zijn eigen uitgangspunten maar zijn woorden blijken ook een perfekte analyse te zijn van wat zijn Newyorkse tegenvoeter Bruce Springsteen probeert te doen. Naast het verschil in muzikale verpakking tussen Waits en Springsteen, verschillen beide ook in grammaticale verwerking van de door hen aangesneden fenomenen. Waits is meer nog dan Springsteen een dichter en leeft ook naast het toneel meer dan Springsteen aan de zelfkant van het bestaan. Of, om met Waits' eigen woorden te spreken, op het asfalt van de grote stad.

Er schuilt een juffrouw met een koffiekan in haar hand langs ons tafeltje. Oh baby, safe my life, safe my life with a little cup of mud', roept Waits vanonder zijn morsige pet het meisje toe. Voor de zoveelste keer schenkt ze hem bij, koffie kun je aan de Westkust ongelimiteerd drinken want je hoeft slechts voor ��n keer te betalen. Ons gesprek komt bij Marlon Brando terecht die we allebei de vorige avond in een vraaggesprek op de televisie hebben gezien. Dat gesprek met interviewer Edward Newman ging voor het grootste deel over Brando's bekommernis om het lot der Indianen. Brando wilde pertinent niet over zijn loopbaan als filmakteur praten en wees zijn ondervrager met de opmerking dat akteren niets biezonders is en dat iedereen dat kan terug.
Waits: 'Ik vond Brando nogal pretentieus waar hij beweerde dat iedereen kan akteren. Hij bestempelde zelfs een man die te laat en aangeschoten thuis komt, zijn schoenen uitdoet om ongemerkt de trap op te lopen tot akteur. Hij ging zelfs zo ver dat hij zijn interviewer vertelde net zo goed als hij zelf te kunnen akteren. Die Newman voelde zich zelfs vereerd, d�t was wat mij zo opviel.

Well, ahh, ehh, well I thought. begon die man te wauwelen. Ik moest mezelf beheersen om hem geen trap voor zijn kop te geven. Wat Marlon Brando op het doek laat zien, is iets waar jaren en jaren oefening in zit. Misschien wilde hij met zijn opmerking wijzen op de overmatig grote nadruk op die op akteurs vergeleken met schrijvers gelegd wordt. Verder is Brando waarschijnlijk nogal ge�rriteerd door het feit dat het voor hem buiten de kontekst van de film ontzettend moeilijk is om voor vol aangezien te worden. Hij heeft slechts als akteur een uitlaatklep, niet als individu.'

Daar had hij ook veel meer vanuit moeten gaan om zijn verhaal over de Indianen ingang te laten vinden. Je kunt wel willen ontkennen dat Marlon Brando een akteur is, maar zijn populariteit en van daar uit de bereidheid van de mensen om naar Brando te luisteren, komt volledig uit zijn akteren voort. Dat konsekwent te ontkennen, maakt je voor je publiek tot een niet serieus te nemen individu. Trouwens, de reden die Brando voor zijn bezorgdheid opgaf, nm. Een eventueel later gevaar voor zijn kinderen, vond ik knap patheties klinken. Hij verweet Newman zelfs geen goede vader te zijn omdat deze het gevaar niet zoals Brando wilde zien. Dat viel me zeer tegen.
'Als ik een van zijn kinderen was, zou ik me alleen maar druk maken over het feit dat mijn vader Marlon Brando was en dat hij een ontzettende stoot poen op zijn bank had staan. hihi.'

DWERGEN

Tom Waits blijkt via zijn platen en optredens indringend in staat om een haarscherp landschap van een groot aantal ons door de huidige konsumptiemaatschappij opgedrongen onbenulligheden voor te toveren. Dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Daarom ontsnapt hij in de nacht, voelt hij zich eerst gerust als de duisternis hem en de wereld verhult. Dan komen zijn romantiese gevoelens los en begint hij als een krolse kat zijn gevoelens van verlangen het holst in te sturen. Diep in zijn hart is Waits een romanticus, droomt hij over een ander Morgen.

'Het is moeilijk te zeggen wat de toekomst zal brengen. Daarom schrijf ik ook over wat ik vandaag zie. Well I can't really say what's gonna happen tomorrow. I might. eh.. I'll probably run out of gas from here to somewhere else. get upset at the intersection of Fairfax and Santa Monica. I'll probably have a bad meal somewhere along the way and have enough gas to open a Shell station somewhere and eh. eh. I can't really say between now and tomorrow..'
Waits boert hartstochtelijk en vraagt om meer koffie. Voor de deur van de Troubadour stond een hele grote oude Cadillac. Uit welk jaar?
'Dat is een '54 Caddy.'
In het stof kon ik boodschappen en telefoonnummers ontwaren.
'dat klopt, al heeft net iemand mijn auto gewassen en ben ik al die telefoonnummers weer kwijtgeraakt. Er waren ook mensen die in het stof hun waardering voor de show neerschreven, wat ik prima vond.'
Waits laat een volgende boer, krabt onder zijn pet en vraagt of er nog koffie is. Na een tekst over zijn broer uitgebraakt te hebben (but I ain't bad, you should see my brother), haalt hij twee dobbelstenen tevoorschijn. 'Kun je Crabs spelen, Constant?' Al rollend probeert Waits me de beginselen van dit spel bij te brengen, maar het duizelt me al snel. De elkaar opvolgende cijferkombinaties willen niet in mijn geheugen bezinken. Geen nood echter, want net zo goed als Waits op zijn nieuwe elpee(s) in staat blijkt zichzelf een avondje mee uit te nemen en luisterrijk te onthalen, weet hij ook via de dobbelstenen met en tegen zichzelf bezig te zijn. 'Tournees zijn tegenwoordig zo duur dat ik er over denk om maar weer alleen op te gaan treden. Per slot van rekening heb ik dat de afgelopen drie jaar ook gedaan. Maar ja, om de sfeer van de nieuwe elpee goed over te laten komen, heb ik in feite toch een ensemble nodig. Daarom ben ik nu op zoek naar vier dwergen die kunnen musiceren. Die kan ik dan invriezen en als luchtvracht in een kleine orkestkist overal heen sturen. Het uitpakken van die kist op de B�hne zou dan meteen ook mijn openingsnummer kunnen zijn. Na afloop van het optreden breng je ze dan weer in bevroren toestand terug, stop je ze terug in de kist en laat je ze tot de volgende avond in je kleedkamer staan. Dit plan zou de reis- en verblijfskosten ontzettend kunnen drukken. Het probleem is echter dat ik geen dwergen kan vinden die ook muzikanten zijn.'

TUBES

Over het gebruik van een staande bas, bij Waits bespeeld door Jim Hughart die vijf jaar met Ella Fitzgerald toerde, is Waits ook zelf zeer te spreken.
'Ik vind het nou ook weer niet zo opmerkelijk, hoor. Wie opgegroeid is met een basgitaar zal er misschien van opkijken, maar wie een wat verderreikend perspectief heeft, zal er nauwelijks door verrast zijn. Zo'n staande bas heeft een specifiek probleem omdat je er een heel vliegticket voor moet kopen. Je reist dus eigenlijk met een man extra. Wie zeg je dat daar binnenkomt? Iemand van de Tubes?. Big Shit!. Het angstaanjagende van een groep als de Tubes is dat die jongens geen wortels hebben. Je kunt net zo goed advocadozaad nemen, er een paar tandenstokers in prikken en die hele handel te water laten. Dan produceert het ook zijn eigen wortels. Ik word er strondziek van. Maar ja, 't probleem schijnt te zijn dat we allemaal verlegen zitten om iemand die een of andere nieuwe richting aan zou kunnen geven. Ik zou graag weer eens iemand zien komen die de koe bij de horens kon vatten. Toen ik 15 was, luisterde ik naar de Beatles. Nu luisteren kinderen van 15 naar de Tubes. It's frightening, it's frightening.'
Heb je die Tubes ooit gezien?
'Sinds dat moment heb ik ze geprobeerd te vergeten.'
Waits is nu echt een beetje boos geworden en pakt nu in een adem door meteen maar die andere groep die zo en vogue is, The Wailers, in zijn boosheid mee.
'Die Wailers hebben dan een zogenaamde richting, iedereen tript op die lui. Maar zo ver het om de zelfkant van het leven gaat kan ik je wel vertellen dat wij hier in Amerika voldoende problemen die zich aan de zelfkant van het bestaan afspelen hebben. Problemen die erom vragen om regelmatig aangepakt te worden. Er liggen wat die vormen en tradities betreft in dit land enorm veel mogelijkheden. Te veel zelfs.'

Waits wordt nu door de oude dame van achter de kassa die ook de plaatsen toewijst in zijn overpeinzingen gestoord. We worden onvriendelijk en dringend verzocht eindelijk eens ruim baan te maken voor nieuwe klanten. Bovendien, zo wordt ons toegevoegd, heeft Waits alleen nog maar koffie besteld hetgeen op de kassa ook niet spectaculair aantikt. Tom Waits strijkt met zijn hand onder zijn pet het weerbarstige haar naar achteren. Vermoeid en ge�rgerd komt hij van zijn stoel omhoog: 'Okay, honey, I'm be going in a minute. I know you don't like me.'
Om de hoek van Duke's restaurant buigt Waits door zijn knie�n en begint hij in snel tempo twee rode dobbelstenen tegen een voor een stenen trapje licht hellend vlak te werpen.
A point or you crab out, that's the question.

Discografie:
Closing Time; The Heart Of Saturday Night, Nighthawks At The Dinner.
alle drie op Asylum.

Notes:

N/A