De Diamantslijper -

Title: De diamantslijper
Source: OOR (The Netherlands) nr. 24, p. 50 by Bert van de Kamp. November 30, 1985. Photography: Anton Corbijn
Date: De Doelen, Rotterdam (The Netherlands). Published: November 30, 1985
Keywords: Casey Waits, Damon Runyon, Doc Pomus, Ralph Carney, slang, Chromelodeon, Captain Beefheart, Harry Partch, Francis Thumm, Blowboy, Coming Through Slaughter, Potter's Field, Bela Lugosi, Rose Of Tralee, Ireland, Bette Midler

Magazine front cover: OOR magazine. November 30, 1985. Date: New York, early 1985. Credits: photography by Anton Corbijn

Accompanying pictures

Raindogs promo picture. Also printed in the book: "Famouz " Anton Corbijn photographs 1976-1988 (1989). Date: New York, 1985. Credits: photography by Anton Corbijn

Raindogs promo picture. Also printed in Raindogs tourbook, 1985. Date: New York, 1985. Credits: photography by Anton Corbijn

Raindogs promo picture. Also printed in the book: "Famouz " Anton Corbijn photographs 1976-1988 (1989). Date: New York, 1985. Credits: photography by Anton Corbijn

Raindogs promo picture. Also printed in Raindogs tourbook, 1985. Date: New York, early 1985. Credits: photography by Anton Corbijn. Raindogs tourbook, 1985. Date: New York, early 1985. Credits: photography by Anton Corbijn

De Diamantslijper

TOM WAITS
'Sing me a rainbow, steal me a dream'
(Diamonds & Gold)

Hij ziet er nog steeds uit als een straatschuimer uit de Driestuiversopera. Zijn stem jaagt kinderen op de loop, behalve zijn eigen kinderen: 'Die zijn eraan gewend; ik ben tenslotte hun Daddy'. Daddy Waits doet in diamanten. Hij haalt ze uit diepe mijnschachten, waar ze jarenlang verborgen hebben gelegen. Hij slijpt ze en brengt ze als een schuwe vogelverschrikker voor het voetlicht. 'Mijn concerten bestaan uit hout, cement en stof.' De Rain Dog spreekt.

Tom Waits op tournee met een uitgelezen stel muzikanten. Ook zijn vrouw Kathleen en zijn twee kinderen behoren tot de entourage. De vijf concerten die hij hier gaf, versterkten het Rain Dogs-effect: hier stond de belangrijkste liedjesschrijver en performer van de jaren tachtig Een regenboog aan stijlen: blues, hop, folk, New Orleans Mardi Gras, country, rap, swamp rock, music hall en pop. Uit de restanten van het oude maakt hij unieke nieuwe muziek. Daarbij is hij ook nog een begenadigd verteller en een wandelend bargoens woordenboek. Ik maak van de gelegenheid gebruik hem te bedanken voor het verslijten van mijn Pocket Dictionary of American Slang (heeft u al opgezocht wat Walking Spanish betekent?) en er verschijnt een grijns op zijn gezicht. We bevinden ons in een van de kleedkamers van het Rotterdamse Doelencomplex met de restanten van een aantal porties afhaalchinees en een nog volkomen intact zijnde bl�rende baby. 'Dat is de senator,' wijst Tom, 'Senator Waits. Het werd tijd dat er eens iemand met verantwoordelijkheidsbesef in de familie kwam. Iemand met een gevoel van richting. Iemand die debet en credit uit elkaar kan houden. Iemand die twee stenen tegen elkaar kan slaan en een vuur maken.'

Het interview komt moeilijk op gang. Tom staat voortdurend op om naar de baby te kijken, ten slotte neemt hij Senator Waits op schoot en wipt voortdurend van voor naar achter op zijn stoel ten einde de jonge politicus stil te krijgen. 'It's all right, pal, come on.' Butch Minds The Baby, Mijn favoriete Damon Runyon story over een brandkastenkraker, die zijn leven wil beteren, maar door zijn oude kompanen wordt overgehaald nog ��n keer met hen en kraak te zetten. Hij past die avond juist op de kleine en besluit die dan maar mee te nemen naar het karwei. Als de klus geklaard is en ze op straat twee agenten tegenkomen zorgt de baby ervoor dat ze zo door kunnen lopen, want je gaat toch niet inbreken met een baby op je arm? Tom kent het verhaal ook en lacht bij de herinnering 'Een goed verhaal. Het komt uit een periode die nagenoeg uit de geografie van New York verdwenen is.'

Het zojuist be�indigde concert is niet bepaald tot zijn tevredenheid verlopen. Een van de pedalen van de piano was kapot gegaan en Waits maakte zich daar na afloop behoorlijk kwaad over. Inmiddels wat gekalmeerd stelt hij vast: 'Ik kon niet in mijn ritme komen, weet je. Die piano was mijn vijand, ik wilde er het liefst zo ver mogelijk bij uit de buurt blijven.' Hij staat op en draagt de Senator over aan het kindermeisje. 'Laten we ergens gaan zitten waar we beter kunnen praten.'

ZWEMBAD

Waits is 35 en houdt zich al zo'n jaar of vijftien professioneel bezig met liedjes schrijven en optreden. Zijn eerste plaat - Closing Time - stamt uit 1973 en vrij snel na het verschijnen ervan zoekt een reporter van OOR hem op in Los Angeles, waar hij domicilie heeft gekozen in het enigszins vervallen Motel Tropicana. Er is inmiddels wel het een en ander veranderd. Waits is met vrouw en kinderen verhuisd naar New York, waar hij een pandje heeft betrokken in de 14^e straat, een enigszins vervallen ge�deelte van de stad, dat om zijn grote aantal Spaans sprekende bewoners ook wel Little Spain wordt genoemd.

'Ik ben uit de Tropicana vertrokken toen ze het zwembad zwart schilderden. Ik wist dat dat het sein was om 'm te smeren. In plaats van het water te verversen, schilderden ze maar het hele zwembad zwart. Bij een zwart bad kun je niet zien hoe vuil het water is, begrijp je? Ik zwom er toch al nooit in, hoor. Ik durfde er niet eens langs te lopen!'

Volgens de overlevering nam je in die tijd sowieso zelden een bad.
'Pardon? Die woorden neem je terug. Lichaamshygi�ne is altijd mijn hoogste prioriteit geweest, jongeman.'

Het paste goed bij je 'image' van die tijd.
'Het is heel gemakkelijk om te beantwoorden aan het beeld dat de mensen van je hebben. Het is veel moeilijker om duidelijk te maken wie je echt bent.'

Speel je bewust in op het beeld dat mensen van je hebben?
' Soms.'

Je neemt nu je gezin mee op tournee. Hoe is dat?
'Heel prettig, al is het wel totaal anders dan vroeger. Ik heb nu ook een vijfmansgroep bij me. Dat heb ik ook nooit gehad.'

Je kunt het huiselijke en het artistieke goed van elkaar scheiden?
'Ja. Het is beter zo, want het is in evenwicht. Het zou anders veel zwaarder zijn om one-nighters te doen. Als je zo lang achter elkaar iedere dag op reis bent, moet je er iets anders naast hebben.'

Hoe ben je aan je begeleiders gekomen?
'Doc Pomus, de schrijver van Save The Last Dance For Me, is een goeie vriend van me in New York. Hij heeft me erbij geadviseerd. Het zijn fantastische musici.'

Ralph Carney speelde in Tin Huey en hij begeleidde David Thomas van Pere Ubu op diens eerste solotournee.
'Hij heeft ook op straat gespeeld. Hij is als straatmuzikant te zien in de film Street Wise.'

Heeft het gegeven dat je nu een gezin hebt je schrijven ingrijpend veranderd?
'Ik dacht het niet. Mijn liedjes zijn doorgaans niet autobiografisch. Ik schrijf over dingen die ik geobserveerd heb of dingen die ik droom. Je kunt je in een situatie indromen, weet je. In New York liggen de onderwerpen voor het opscheppen.'

Er liggen een miljoen verhalen in de straten van New York ...
'Dat is echt zo. Ze vallen met bakken uit de hemel.'

Wijkt het Newyorkse 'slang' af van dat van L.A.?
'Het is deels hetzelfde, deels anders. Hangt er van af waar je bent. Sommige dingen blijven, sommige verdwijnen, sommige worden weer in ere hersteld.'

Daar draag jijzelf trouwens het nodige aan bij. Jij houdt de Amerikaanse taal rijk en levend.
'Ik probeer oude woorden terug te brengen. Woorden die reeds begraven waren. Ik heb er een goed oor voor. Als ik er een hoor, vergeet ik 'm niet meer. Vocabulaire is mijn instrument. New York is anders dan L.A., maar de gemeenschappen zijn dezelfde. Je hebt er een Chinese gemeenschap, een Spaanse, een Italiaanse, een Portoricaanse, een Griekse, een Cubaanse... In L.A. heb je een grote Mexicaanse gemeenschap. Mijn vader geeft les aan een middelbare school in L.A. Op die school worden 47 verschillende talen gesproken! Je hebt er mensen uit Singapore, Hongkong, Japan...'

CHROMELODEON

Met de albums Swordfishtrombones en Rain Dogs heeft Waits ook zijn muzikale vocabulaire uitgebreid. Als zanger van fraaie nachtelijke ballads had hij zijn sporen ruimschoots verdiend en dat hij als rapper in de jazz & poetry-traditie zijn mannetje stond, wisten we ook al lang, maar folk, brassbands, bluesrock en andere muzikale exotica behoren pas sinds kort tot zijn bagage. 'In een platenwinkel kun je mij vinden bij de bak Diversen,' zei hij twee jaar terug in Moondogs. Nu voegt hij er het volgende aan toe 'Ik weet niet waar het vandaan komt, maar op de een of andere manier loopt Nigeria over in Louisiana, als je begrijpt wat ik bedoel. Spontane muzikale ontdekkingen die in verschillende delen van de wereld plaatsvinden. Ik heb thuis een plaat met Italiaanse doedelzakmuziek. Doedelzak en trompet. Dat klinkt alsof ze bezig zijn een gans te wurgen.'

Nooit geweten dat ze in Itali� doedelzakken hadden.
'Ik ook niet.'

Waits ontkent dat hij de titel Swordfishtrombones van Captain Beefheart geleend heeft, al slaat hij deze hoog aan: 'Een groot visionair en volko�men oorspronkelijk artiest, een groot vernieu�wer en een groot dierenvriend.' Een tweede gerucht dat niet blijkt te kloppen is dat Waits de volgende elpee van The Pogues zou gaan produceren. 'Ik vind wat ze doen heel goed. Dat is alles.'

Tom is een geluidsmagi�r, voortdurend op zoek naar nieuwe fascinerende geluiden. Hij maakt hierbij dankbaar gebruik van het pionierswerk van Harry Partch, een uniek individualist, die in de jaren dertig muziek begon te maken op zelf uit afval en gebruiksvoorwerpen gebouwde muziekinstrumenten.

'Harry is in de jaren zeventig gestorven, maar zijn muziek wordt nog steeds uitgevoerd. Zijn Ensemble bestaat nog steeds en staat onder leiding van Danlee Mitchell. Ze spelen nog altijd op de door hem gebouwde instrumenten. Ik ken een paar musici uit het Ensemble. Ze spelen nog steeds stukken als The Bewitched en dergelijke. Behalve het unieke geluid dat ze voortbrengen zien die instrumenten er op het podium ook nog eens fantastisch uit!'

Hij bedacht allerlei namen voor die instrumenten, zoals b.v. chromelodeon..
'Mijn vriend Francis Thumm speelt chromelodeon, een soort pomporgel. De eerste keer dat ik het hoorde, zei ik: 'Is dit een soort schroothoopmuziek? Ik kan het niet plaatsen.' Hij zei: 'je zou vaker naar deze muziek moeten luisteren.' Het klonk als iemand die op alles zat te slaan wat hij maar had kunnen vinden. De platen hadden beter opgenomen kunnen worden, maar ik ben gek op die muziek. Ook het feit dat Partch een echte Amerikaanse zwerver was, die op straat geleefd heeft, spreekt me aan. De meeste van zijn instrumenten heeft hij tijdens zijn zwerftochten gevonden en in elkaar gezet. Hij is een oorspronkelijk denker, die zijn tijd vooruit was. Hij wist altijd dingen te vinden om op te rammen. Als hij in deze kamer was, zou hij meteen op die ventilator beginnen te rammen. Hij had ook een instrument genaamd de blowboy, dat een geluid maakte als de fluit van een voorbijkomende goederentrein. Prachtig. Ik doe nu zelf ook dat soort ontdekkingen, maar ik heb ook perioden dat ik helemaal niets ontdek. Ik heb jarenlang maar ��n bepaald soort muziek gehoord. Nu hoor ik dingen die ik nooit eerder gehoord heb. Ik durf nu ook meer risico's te nemen. Het is erg opwindend om zo te werken. Het is volkomen nieuw voor mij.'

NEW ORLEANS

Waar komt die typische New Orleans-muziek van je vandaan? Ben je er vaak geweest?
'Niet zo vaak, eigenlijk. Het gaat er volgens mij vooral om wat je over een bepaalde stad gedroomd hebt. De plaats zelf is niet belangrijk. Meestal is de indruk die je van een plaats hebt veel completer dan het beeld dat je ervan hebt als je er echt geweest bent.'

Daarom herkennen mensen als ik, die er nog nooit geweest zijn, het onmiddellijk als een New Orleans-geluid.'
'Yeah. Iemand die er altijd gewoond heeft, zal er een geheel andere mening en opvatting over hebben. Soms is het genoeg om van iets slechts een zweem te hebben opgevangen om de rest ook te kennen. Het gaat erom hoelang je de sluiter open laat.'

Je moet niet te veel in je opnemen?
'Precies. Niet naar New Orleans gaan is in feite beter dan er wel heengaan. Er is een boek over de oude New Orleans-trompettist Buddy Bolden, getiteld: Coming Through Slaughter. Het is geschreven door iemand uit Sri Lanka! Hij beschrijft zijn droom. Hij heeft wat idee�n, hij heeft een paar verhalen opgevangen en naar platen geluisterd. Al die indrukken heeft hij op po�tische wijze samengevat in zijn boek. Het is po�tische fictie en geen historisch verslag. Iemand die er nooit geweest is maakt foto's van iets dat er ooit was, maar dat verdwenen is. Het is net als muziek die je door een muur heen hoort of door een gang. Dat klinkt soms veel beter. Het klinkt beter als je het vervormd hoort! Het geluid wordt 'gefilterd' door de omstandigheden. Zo vind ik het ook interessant aIs twee radiostations door elkaar heen klinken. Desalniettemin ga ik door het dak als het geluid tijdens mijn concerten niet perfect is!'

Je doet af en toe ook een rechttoe rechtaan rock & roll song als Union Square.
'Ja, die zijn heel makkelijk om te doen! Soms k vind ik het wel lekker: een soort roadhouse-music.'

BELA LUGOSI

Je schrijft ook erg goeie teksten, Heb je niet de ambitie om een boek te schrijven?
'Ik weet het niet. Het gaat mij vooral om hoe woorden klinken. De betekenis komt pas op de tweede plaats. Als ik een tekst op papier zie, lees ik die altijd eerst hardop. Ik denk dat de meesten van ons eerst naar de klank van woorden luisteren. In ieder geval gaat het zo bij kinderen. Ik weet niet of ik wel zo in boeken ge�nteresseerd ben.'

Je verwerkt soms kinderrijmpjes in je liedjes,
'Yeah. Ik hou van het ritueel van zo'n kinderversje, wat volksliedjes ook hebben: herhalingen, handen klappen en dergelijke. Veel kinderliedjes zijn trouwens heel zwart, weet je? Ring Around The Rosy gaat over iemand die aan hevige koortsaanvallen lijdt en eraan sterft.'

Wat is Potter's Field?
'Dat is de plaats waar mensen begraven worden die geen creditcards hebben. Ze stoppen je in een vuurhouten kist en schrijven met houtskool je naam op de zijkant. Bela Lugosi is begraven in Potter's Field. Hij was in een of ander hotel gestorven zonder identiteitspapieren en ze dachten dat het een of andere zwerver was. Toen ze uiteindelijk in de gaten kregen wie hij was hebben ze zijn lijk naar Hollywood verscheept en heeft hij toch nog een plechtige begrafenis gekregen.'

Je zei dat je werk meestal niet autobiografisch is, maar er zullen toch wel een paar autobiografische nummers bij zitten. Bijvoorbeeld op je eerste plaat Closing Time.
'Nooit direct en ook nooit helemaal volledig. Misschien dat ik er dingen in kan ontdekken die iets met mij te maken hebben, maar iemand anders kan dat beslist niet. Ik weet ook niet of het wel zo goed is om over dingen te schrijven die je zelf juist meegemaakt hebt of waarmee je op dat moment worstelt. Ik schrijf soms over dingen voor ik ze meegemaakt heb. Op die manier probeer ik te ontdekken hoe het is om ze mee te maken. Op die manier kan ik de dingen begrijpen. Liedjes kunnen alleen vragen stellen, je treft er geen antwoorden in aan. We hechten veel waarde aan liedjes, maar ze leven ergens tussen hemel en aarde. We associ�ren ze met dingen die we hebben meegemaakt en mensen die we kennen. Ik weet niet wat het is, maar het is alsof een goed lied een kaars in jezelf aansteekt,'

Zijn je liedjes groter dan jezelf?
'Nee... nee.'

Ik sprak Bob Dylan een keer een paar minuten na een concert en hij deelde me mede dat de mensen eigenlijk voor zijn liedjes kwamen en niet zozeer voor hem. Hij zei: 'Ik ben slechts het transportmiddel'.
'In zijn geval zou ik zeggen: inderdaad.'

Zonder hem persoonlijk te kennen?
'Ik ken hem niet, nee. Tja, je liedjes zijn... plaatsen waar je bepaalde dingen van jezelf begraven hebt. Er gebeuren dingen in die je niet vergeten wil.'

Bij een goed lied heb ik vaak onmiddellijk het idee dat ik het al eerder gehoord heb, ook al hoor ik het voor het eerst.
'Dat verschijnsel ken ik. Dat komt inderdaad voor. Neem een lied als I'm So Lonesome I Could Cry. Dat is in werkelijkheid een zeer, zeer oud lied. Dat bestaat al honderden jaren en wordt om de zoveel jaren weer geactualiseerd. Het komt van een boom waar een hoop liedjes aan groeien. Als je een lied schrijft, heb je soms het gevoel dat je bezig bent een heel oud lied opnieuw te schrijven. Vooral als je het zingt, voel je dat sterk. Ja, ik geloof wel in dit soort dingen, met alle gevaar romantisch of zweverig over te komen. Ik geloof dat sommige liedjes heel erg diep geworteld zijn, vooral veel lerse liedjes.'

Dal wilde ik je inderdaad vragen. In hoeverre ben je van Ierse afstamming?
'Mijn vader is half-Iers. Mijn moeders kant heeft de dokters en de professors, mijn vaders kant de psychopaten en de alcoholici.'

Je vrouw heeft ook een Ierse naam.
'Yeah, Kathleen Brennan.'

Je zingt in het nummer Rain Dogs over 'the Rose of Tralee'.
'Ja. We zijn daar een keer geweest, in het westen van Ierland waar ze ieder jaar uit hun midden een jong meisje kiezen en tot "Rose of Tralee" kronen. Ik zag daar een oude vrouw met zo'n zwaar gerimpeld hoofd, geen tanden, een dikke sigaar in de mond, kaplaarzen aan en gescheurde kousen. Kathleen zag haar ook en zei: "Dat is waarschijnlijk de Rose of Tralee!'' (lacht) Dat is mijn favoriete gedeelte van Ierland, het westen. Ik heb er vrienden wonen. Ik hou van de kraaien daar. Die zijn zo groot als vliegtuigjes. Ze dalen steeds neer op de autowegen.'

GEHEIMEN

We praten over de foto's die Anton Corbijn van hem maakte in New York, waar hij met een accordeon half uit een auto hangt. 'Dat is een Caddy,' verduidelijkt Tom 'Ik heb hem weggedaan. Ik had hem gekocht van mijn schoonvader. De kofferbak zat vol niet kippen!'
Daarom staat de klep open?
'Yeah' Die bak zat vol kippen. Jesus! Ik had verdomme geen idee wat ik met die kippen aan moest in het hartje van New York, dus heb ik ze maar aan hem teruggegeven. Ik zei: "Als je het goed vindt, neem ik alleen de wagen." Ik zou best ergens willen wonen waar ik kippen kon houden, maar New York is daar minder geschikt voor.'

De Eagles en Bruce Springsteen hebben liedjes van je opgenomen. Ben je daar zelf nog wijzer van geworden?
'Je bedoelt financieel? Nou, niet echt. Dat ligt allemaal nogal gecompliceerd. Onroerend goed en diamanten, daar heb ik mijn geld mee verdiend.'

Verschillende artiesten hebben je liedjes gecoverd. Welke vind je het beste?
'Ik ben erg gelukkig als Bette Midler een van mijn liedjes doet. Ze is een goeie vriendin van me. Ze heeft laatst Broken Bicycles gezongen in een tv-show. Heel goed vond ik dat,'

Ze heeft ook Shiver Me Timbers gedaan.
'Ja, en nog een ander nummer: Rainbow Sleeves. Ze is een van mijn beste vrienden, ze is me bijzonder dierbaar.'

Wat lees je als je thuis bent?
'De encyclopedie of de wereldalmanak.'

Wat staat daar zoal in?
'Oh, beroemde ziektes en dat soort dingen.'

Lees je wel eens biografie�n van beroemde figuren of autobiografie�n?
'Ik word soms wel ge�ntrigeerd door de bijzonderheden van andermans leven, maar om dan in een stoel te gaan zitten met een biografie gaat me weer te ver. Dat zou ik tijdverspilling vinden. Wie het ook is, je kunt altijd beter naar iemands werk kijken of luisteren, want daar zijn de geheimen te vinden, niet in zijn leven.'

Op een dag zal iemand het idee krijgen een boek over jou te gaan schrijven en zich in jouw, leven gaan verdiepen.
'Mijn god, ik hoop van niet! Ze moeten niet in mijn achtertuintje gaan spitten!'

Wat ga je na deze tournee doen?
'Ik ga een film doen (Down By Law van Jim Jarmusch - BvdK) en daarna stop ik er even mee. Dan ga ik mijn auto wassen, het hek verven, de heg knippen en de kinderen naar de militaire school brengen. Het leven gaat verder. Ik heb een hoop te doen. Ik kijk er naar uit. Maar nu wordt het tijd voor mijn bad.'

Notes:

N/A